Ο μακρόχρονος διαγκωνισμός –παρά τις υπαρκτές ενδοδυτικές αντιθέσεις- Δύσης και Ρωσίας για τον έλεγχο (και) των βαλκανικών χωρών, ιδιαίτερα η αμερικανικορωσική αντιπαράθεση, τείνει να πάρει τα τελευταία χρόνια ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις. Σημείο καμπής βέβαια αποτέλεσε η ουκρανική κρίση, όπου ανοιχτά συγκρούστηκε ο φιλοδυτικός με τον φιλορώσικο προσανατολισμό, με την τάχα φιλελεύθερη «Δύση» να μη διστάζει να χρησιμοποιήσει όλη την ακροδεξιά/φασιστική σαβούρα που έχει συσσωρεύσει ο χρόνιος αντικομμουνισμός και η εκμετάλλευση της λαϊκής εξαθλίωσης. Σημείο καμπής αλλά όχι «τέλος» της αντιπαράθεσης, που εδώ και αρκετό διάστημα, όσον αφορά την περιοχή, κινείται με άξονα την επέκταση του ΝΑΤΟ, τη δημιουργία της άκρως επιθετικής «αντιπυραυλικής ασπίδας» και την εγκαθίδρυση νατοϊκών στρατευμάτων κατά μήκος των δυτικών συνόρων της Ρωσίας. Απέναντι σ’ αυτήν την πίεση που ασκεί ο αμερικάνικος προς τον ρώσικο ιμπεριαλισμό, ο τελευταίος εδώ και αρκετό διάστημα «παίζει» ταυτόχρονα σε δύο ταμπλό, ενισχύοντας τις ενδοδυτικές αντιθέσεις αλλά και «παίρνοντας τα μέτρα του» απέναντι στη Δύση ως όλον (Υπερδνειστερία, Κριμαία αλλά και Καλίνινγκραντ). Επιπλέον ενισχύει όσο και όπως μπορεί και εκμεταλλεύεται/χρησιμοποιεί (ενίοτε και με εκβιαστικό τρόπο) όλους τους δεσμούς – ιστορικούς, πολιτικούς, οικονομικούς, πολιτιστικούς- που εξακολουθεί να έχει με τμήματα των αρχουσών τάξεων της περιοχής. Χαρακτηριστικά –αν και «περιφερειακά»- δείγματα των επιπτώσεων της άγριας ενδοϊμπεριαλιστικής σύγκρουσης είναι η φανερή φιλορώσικη μετατόπιση σε Μολδαβία και Βουλγαρία όσο και οι συλλήψεις στο Μαυροβούνιο σέρβων εθνικιστών με την κατηγορία πραξικοπήματος που θα έβαζε εμπόδια στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ.
Μολδαβία: φιλορώσικη μετατόπιση
Η Μολδαβία, με πρωτεύουσα το Κισινέου (Chisinau), είναι μια πρώην σοβιετική δημοκρατία που ανεξαρτητοποιήθηκε μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991. Είναι «στριμωγμένη» γεωγραφικά μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρουμανίας, τμήμα της οποίας ήταν πριν από το 1940, και έχει σημαντικό τμήμα ρωσόφωνου πληθυσμού.
Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στη Μολδαβία, στις 13 Νοεμβρίου του 2016, ανέδειξε νικητή τον υποψήφιο Ιγκόρ Ντόντον, που θέλει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της χώρας του με τη Μόσχα, έναντι της αντιπάλου του, φιλοευρωπαίας Μάια Σάντου. Είναι η πρώτη φορά εδώ και 20 χρόνια που ο λαός της Μολδαβίας εκλέγει απευθείας πρόεδρο, αφού από το 1996 και μετά τους προέδρους της χώρας εξέλεγε το κοινοβούλιο. Αυτές οι προεδρικές εκλογές αποτύπωσαν το διχασμό της οικονομικής και πολιτικής ελίτ της χώρας, ανάμεσα σε αυτούς που επιθυμούν στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία και εκείνους που επιδιώκουν την ενσωμάτωση της χώρας στην Ευρώπη.
Τόσο η προτίμηση του ας πούμε κεντροαριστερού συνασπισμού από όσους συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία όσο και η αποχή που κυμάνθηκε στο 47% είναι σαφείς εκφράσεις των προβλημάτων και των αδιεξόδων του λαϊκού παράγοντα, σε μια χώρα που το ένα τρίτο των 3,7 εκατομμυρίων κατοίκων της έχουν μεταναστεύσει (οι μισοί –γύρω στους 700 χιλιάδες- στη Ρωσία) και το 40% του πληθυσμού της ζει με πέντε (5) δολάρια την ημέρα! Προβλήματα και αδιέξοδα που αυξήθηκαν κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια και τα οποία συνδυάστηκαν με σοβαρά στοιχεία πολιτικής κρίσης και διχασμού.
Συνοπτικά και για να έχει ο αναγνώστης της «Π.Σ.» μια βασική εικόνα, από το 2014, μετά από εκλογές στις οποίες σημειώθηκαν σοβαρά περιστατικά νοθείας, η χώρα κυβερνάται οριακά (55 έδρες από τις 101) από έναν συνασπισμό δεξιών και κεντρώων κομμάτων. Όσον αφορά τη νοθεία σημειώνουμε ενδεικτικά δύο ζητήματα: τον αποκλεισμό από τις εκλογές του σχηματισμού «Το Κόμμα μας» -μια διάσπαση του ΚΚΜολδαβίας- που φερόταν να παίρνει το 11% των ψήφων, και τη δημιουργία σοβαρών εμποδίων στην εκλογική συμμετοχή των 700 χιλιάδων μεταναστών που ζουν στη Ρωσία (5 εκλογικά τμήματα και αυτά μόνο στη Μόσχα).
Ευθύς αμέσως ο κυβερνητικός συνασπισμός υπέγραψε τη συμφωνία τελωνειακής ένωσης της Μολδαβίας με την ΕΕ και τη σύνδεσή της με το ΝΑΤΟ. Οι περιορισμοί στην εξαγωγή αγροτικών προϊόντων που επιβλήθηκαν από την ΕΕ, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας (που αποτελούσε το βασικό προορισμό εξαγωγής των μολδαβικών προϊόντων πριν από την τελωνειακή σύνδεση με την ΕΕ) είχαν σαν αποτέλεσμα να «γονατίσουν» την οικονομία της χώρας και να οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση της ανεργίας και της μετανάστευσης.
Επιπλέον η αποκάλυψη τον Απρίλιο του 2015 ενός «σκανδάλου» που συνέβη το Νοέμβριο της περασμένης χρονιάς, υπεξαίρεσης 1 δισ. δολαρίων από τρεις τράπεζες της Μολδαβίας –ποσό που αντιστοιχεί στο 15% του ΑΕΠ της- πυροδότησε μια παρατεταμένη πολιτική κρίση και αλλαγή τριών πρωθυπουργών, κρίση που συνδυαζόταν με στοιχεία κοινωνικής αναταραχής (μεγάλες διαδηλώσεις).
Στα προηγούμενα πρέπει να προστεθούν επιπλέον δύο στοιχεία που συμβάλλουν στο διχασμό και την αύξηση των αδιεξόδων. Το πρώτο αφορά την de facto διχοτόμηση της Μολδαβίας, αφού περίπου το 1/3 της έκτασής της καταλαμβάνει η αυτοανακηρυγμένη ως ανεξάρτητη «Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας» (με τις πλάτες της Ρωσίας). Μια περιοχή που κατέχει σημαντικές πλουτοπαραγωγικές πηγές αλλά διαθέτει και ανεπτυγμένη βιομηχανία παραγωγής και μεταποίησης, ενώ διατηρεί τη Ρωσία ως προνομιακό εμπορικό της εταίρο. Το δεύτερο αφορά μια άλλη, μικρή σε έκταση και πληθυσμό, πλην σημαντική για την οικονομία της Μολδαβίας περιοχή, την Αυτόνομη Δημοκρατία της Γκαγκαουζίας, η οποία πάντως θεωρεί εαυτήν τμήμα του μολδαβικού κράτους. Η κυβέρνησή της έχει απορρίψει και τις δύο συμφωνίες που έχει συνάψει η κεντρική μολδαβική κυβέρνηση (με ΕΕ και ΝΑΤΟ) και ακολουθεί μια πολιτική περαιτέρω σύσφιξης των σχέσεων με τη Ρωσία και τους εταίρους της.
Η νίκη του Ντοντόν ανοίγει το δρόμο σε σημαντικές εξελίξεις στη μικρή αυτή χώρα. Αρκεί μόνο να αναλογιστεί τις αναταράξεις που θα συμβούν εάν επιχειρήσει να πράξει έστω και τμήμα αυτών που υποσχέθηκε προεκλογικά, δηλαδή να «αποκαταστήσει μια στρατηγική σύμπραξη με τη Ρωσία» και να εργασθεί για να «ακυρωθεί η οικονομική πτυχή της συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΕ», η οποία υπογράφηκε το 2014 από τις φιλοευρωπαϊκές αρχές.
Βουλγαρία: «επαναδιατύπωση» των σχέσεων με τη Ρωσία
Την ίδια ακριβώς μέρα, δηλαδή στις 13 Νοεμβρίου, όπως και στη Μολδαβία, διεξήχθησαν και στη Βουλγαρία προεδρικές εκλογές, με παρόμοια –αν μπορούμε να τα παραλληλίσουμε- αποτελέσματα. Ο Ρούμεν Ράντεφ, πρώην αρχηγός της πολεμικής αεροπορίας, υποστηριζόμενος από τους σοσιαλιστές, επικράτησε με 59,4% των ψήφων έναντι της προέδρου του κοινοβουλίου Τσέτσκα Τσάτσεβα του δεξιού κυβερνώντος κόμματος που συγκέντρωσε το 36,2% .
Αν και ο θεσμός του προέδρου της δημοκρατίας είναι σχεδόν διακοσμητικός, ο πρωθυπουργός Μπορίσοφ πριν από τις εκλογές δήλωσε –όπως και έπραξε τελικά- πως θα παραιτηθεί εάν η υποψήφια του κόμματός του ηττηθεί, δίνοντας σ’ αυτές το χαρακτήρα μιας σημαντικής πολιτικής αναμέτρησης. Είναι η δεύτερη φορά που παραιτείται ο Μπορίσοφ. Η πρώτη ήταν το 2013 μετά από μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στην πολιτική της φτώχειας αλλά και λόγω των σκανδάλων διαφθοράς που είχαν αποκαλυφθεί εκείνη την περίοδο.
Και σ’ αυτή την εκλογική αναμέτρηση, λοιπόν, όπως και στην αντίστοιχη της Μολδαβίας, το κρίσιμο ζήτημα ήταν η σχέση της χώρας με τη Ρωσία. Έτσι ο Ράντεφ νίκησε, με κύριο σημείο των προεκλογικών του δεσμεύσεων να είναι ότι τάσσεται υπέρ μιας άρσης των ευρωπαϊκών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας. Παράλληλα, εμφατικά δήλωνε πως «η Κριμαία είναι πράγματι ρωσική». Βέβαια, και όχι μόνο για να αποκρούσει τις κατηγορίες περί «κόκκινου στρατηγού» αλλά και για να δείξει τα όρια των δικών του προθέσεων, ο Ράντεφ δήλωνε το ίδιο εμφατικά πως είναι «στρατηγός του ΝΑΤΟ εκπαιδευμένος στις ΗΠΑ» και υπογράμμιζε ότι η «ιδιότητα του μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχει εναλλακτική επιλογή».
Ουσιαστικά, λοιπόν, ο Ράντεφ -και από πίσω του σημαντικά κομμάτια της βουλγαρικής ολιγαρχίας- θέλει να προχωρήσει σε μια επαναδιατύπωση των σχέσεων με τη Ρωσία (άρα και με τη Δύση) με την οποία –παρά τα όσα έχουν συμβεί τα χρόνια μετά το 1991- διατηρεί σημαντικούς οικονομικούς αλλά και ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς. Θεωρώντας πως η σκληρή στάση έναντι της Ρωσίας του απερχόμενου προέδρου πρέπει να αντικατασταθεί από μια πιο «ήπια» στάση. Επιπλέον είναι φανερό πως σημαντικό έως καθοριστικό ρόλο σ” αυτές τις επιλογές παίζει και το γεγονός της κλιμάκωσης της αντιπαράθεσης ΗΠΑ και Ρωσίας, που αύξησε σημαντικά τους φόβους της βουλγάρικης άρχουσας τάξης για το ρόλο που θα κληθεί να παίξει (από τις ΗΠΑ) και τις συνέπειες που θα έχει αυτό για την ίδια. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και αυτός ο φιλοδυτικός Μπορίσοφ το καλοκαίρι διαχώρισε τη θέση της Βουλγαρίας από τα αμερικανικά σχέδια μονιμοποίησης της παρουσίας του ΝΑΤΟϊκού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα, δηλώνοντας χαρακτηριστικά πως «η χώρα μας δεν θα γίνει μέρος του στόλου που προετοιμάζεται εναντίον της Ρωσίας».
Εν τέλει το κοινοβούλιο της Βουλγαρίας ενέκρινε την Τετάρτη 16 Νοεμβρίου την παραίτηση της κεντροδεξιάς κυβέρνησης του πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ, μια εξέλιξη η οποία κατά πάσα πιθανότητα οδηγεί σε πρόωρες εκλογές στις αρχές του 2017. Έτσι, με το βουλγάρικο λαό να παραδέρνει στη φτώχεια και τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή να μυρίζουν μπαρούτι, η άρχουσα τάξη, που έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη μετατροπή της χώρας σε υποχείριο των ιμπεριαλιστών, μπαίνει σε μια φάση επανεξέτασης αν όχι των προσανατολισμών της τουλάχιστον των νέων (αν)ισορροπιών που θα ήθελε να διαμορφώσει με τους ιμπεριαλιστές. Σε μια φάση που, δεδομένης της αύξησης των πιέσεων και των εκβιασμών που θα ασκήσουν οι ιμπεριαλιστές εκατέρωθεν, εγκυμονεί αυξημένους κινδύνους, αναταράξεις και εμπλοκές.
Μαυροβούνιο: απόπειρα πραξικοπήματος ή προβοκάτσια;
Είκοσι πολίτες της Σερβίας συνελήφθησαν στο Μαυροβούνιο με την κατηγορία ότι ετοίμαζαν ένοπλη επίθεση στο κτίριο του Κοινοβουλίου και άλλων δημοσίων υπηρεσιών αμέσως μετά τις κρίσιμες εκλογές της 16ης Οκτωβρίου και σχεδίαζαν να συλλάβουν τον πρωθυπουργό Μίλο Τζουγκάνοβιτς. Σ’ αυτές τις εκλογές επικράτησε τελικά το φιλοδυτικό Δημοκρατικό Κόμμα Σοσιαλιστών του πρωθυπουργού Μίλο Τζουκάνοβιτς, με το κλίμα να έχει πολωθεί από τον ίδιο τον Τζουγκάνοβιτς και με κρίσιμο επίδικο εάν το Μαυροβούνιο θα ολοκληρώσει τη διαδικασία ένταξής του στο ΝΑΤΟ ή θα τη διακόψει, «ξανακοιτώντας» προς τη Ρωσία.
Μάλιστα, μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές ο Τζουγκάνοβιτς είχε υποστηρίξει ότι, διαμέσου της Σερβίας και της Βοσνίας, η Ρωσία χρηματοδοτεί την αντιπολίτευση στο Μαυροβούνιο προκειμένου να εμποδίσει την πορεία ένταξης της χώρας στο NATO. Μεταξύ των συλληφθέντων είναι ο πρώην διευθυντής των ειδικών δυνάμεων της σερβικής χωροφυλακής Μπράτσισλαβ Ντίκιτς, ενώ στη Σερβία ο πρωθυπουργός Αλεξάνταρ Βούτσις δήλωσε αρχικά άγνοια σχετικά με το περιστατικό.
Σχεδόν ένα μήνα μετά, οι αρχές του Μαυροβουνίου ανακοίνωναν επίσημα την εξάρθρωση δικτύου που σχεδίαζε πραξικόπημα ανήμερα των εκλογών και τη δολοφονία του πρωθυπουργού Μίλο Τζουγκάνοβιτς (αναβαθμίζοντας έτσι τις κατηγορίες). Εκπρόσωπος της εισαγγελίας της Ποντγκόριτσα δήλωσε πως ένας από τους συλληφθέντες αποκάλυψε το όλο εγχείρημα, ομολογώντας επίσης πως τόσο ο ίδιος όσο και ο Ντίκιτς στρατολογήθηκαν από δύο ρώσους εθνικιστές. Ταυτόχρονα, και ενώ και οι αρχές της Σερβίας «έδειχναν» τη Ρωσία πίσω από την υπόθεση, στο Βελιγράδι η σέρβικη αστυνομία –εξίσου ανησυχητική εξέλιξη, όπως και να τη δεις- ερευνούσε το ενδεχόμενο προετοιμασίας δολοφονικής ενέργειας εναντίον του σέρβου πρωθυπουργού Αλεξάντερ Βούτσιτς.
Χωρίς να έχουμε καμιά αμφιβολία για τις μεθόδους που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος ιμπεριαλιστής για να προωθήσει τους σκοπούς του, πολιτικά μπορούν να βρεθούν επιχειρήματα που να στηρίζουν τόσο την εκδοχή της ρώσικης ανάμειξης για την ανατροπή του φιλονατοϊκού προσανατολισμού του Μαυροβουνίου (η Ρωσία βλέπει ότι χάνει το Μαυροβούνιο και «τα παίζει όλα για όλα») όσο και για το ενδεχόμενο αντιρώσικης προβοκάτσιας ώστε ακριβώς να μην ανατραπεί αυτός ο προσανατολισμός. Παραδείγματος χάρη, υπέρ της δεύτερης εκδοχής είναι το εξής ερώτημα: πώς γίνεται η Ρωσία να ζητάει από την κυβέρνηση του Μαυροβουνίου δημοψήφισμα για την ένταξη τη χώρας στο ΝΑΤΟ, θεωρώντας μάλιστα πως τα αντινατοϊκά αισθήματα λόγω των βομβαρδισμών του 1999 θα έδιναν το προβάδισμα στο «όχι» στην ένταξη στο ΝΑΤΟ, και ταυτόχρονα να συμμετέχει σε κινήσεις που εάν αποκαλύπτονταν θα την εξέθεταν ανεπανόρθωτα; Όπως και να “χει, ένα είναι το σίγουρο: τόσο το Μαυροβούνιο όσο και συνολικά η περιοχή έχει εισέλθει σε φάση σοβαρών κινδύνων λόγω της όξυνσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Τ.Σ.
