Στις 3 Δεκεμβρίου τέθηκε σε διαβούλευση το νέο σχέδιο νόμου του υπουργείου Παιδείας με τίτλο «Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Ερευνητικών και Τεχνολογικών Φορέων και άλλες διατάξεις». Εδώ και μήνες η υπουργός Παιδείας Ν. Κεραμέως έχει εξαγγείλει μία τεράστια γκάμα μέτρων ενάντια στη φοιτητική και τη μαθητική νεολαία, με κορυφαίες αιχμές τις διαγραφές φοιτητών, τη βάση του 10 και τις εσωτερικές βάσεις των ιδρυμάτων. Η αναμονή για το «τι θα δούμε» στο σχέδιο νόμου ήταν μεγάλη και η «αναστάτωση» μέσα στα φοιτητικά αμφιθέατρα αισθητή. Η κυβέρνηση επέλεξε να μη συμπεριλάβει ευθέως αυτές τις αιχμές στο νέο νόμο (το γιατί δεν είναι αντικείμενο της παρούσας ανάλυσης). Επέλεξε να στρώσει κι άλλο το έδαφος για την έλευσή τους. Ο νόμος πλαίσιο κατατέθηκε με ορίζοντα τις 18 Δεκεμβρίου, με στόχο να αποτελέσει ένα νέο σοβαρό χτύπημα στα φοιτητικά δικαιώματα. Οι συνέπειές του επιδιώκεται να ξεδιπλωθούν άμεσα, αλλά και σε βάθος χρόνου.
Στο επίκεντρο του νέου νόμου είναι η νέα «ανεξάρτητη» Αρχή (ΕΘΑΑΕ) για την αξιολόγηση και τη χρηματοδότηση των ΑΕΙ, που θα αντικαταστήσει την προηγούμενη (ΑΔΙΠ). Αυτή η ενέργεια αναβαθμίζει τον πολιτικό έλεγχο που ασκεί το κράτος μέσω του υπουργείου Παιδείας στα Πανεπιστήμια. Το πόσο «ανεξάρτητη» είναι η ΕΘΑΑΕ φαίνεται από το γεγονός ότι ο Πρόεδρος ορίζεται με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ύστερα από πρόταση του υπουργού Παιδείας (άρθρο 3). Ο βρώμικος ρόλος που θα παίξει συνοψίζεται σε δύο άξονες: α) θα συμβάλλει στη διαμόρφωση και υλοποίηση της εθνικής στρατηγικής για την ανώτατη εκπαίδευση και στην κατανομή της χρηματοδότησης των ΑΕΙ και β) θα αξιολογεί και θα πιστοποιεί την ποιότητα της λειτουργίας των ΑΕΙ Με απλά λόγια, η κατανομή της χρηματοδότησης των ΑΕΙ θα συνδέεται ευθέως με την αξιολόγηση που θα λαμβάνουν από την ΕΘΑΑΕ, η οποία θα λειτουργεί είτε επιβραβεύοντάς τα, είτε τιμωρώντας τα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο άρθρο 3, παρ. 7: «Το Ανώτατο Συμβούλιο μπορεί́ να εισηγείται στον υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων την ολική ή μερική αναστολή της χρηματοδότησης ενός ΑΕΙ». Οικονομική ασφυξία με στόχο τον απόλυτο πολιτικό έλεγχο από τη μεριά του κράτους, αυτή είναι η συνταγή ενόψει των βάρβαρων μέτρων που είναι μπροστά μας.
Στο άρθρο 12 αναφέρεται ότι: «Αν εκδοθεί αρνητική απόφαση πιστοποίησης προγράμματος σπουδών (…), ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων μπορεί με απόφασή του να περιορίσει τη χρηματοδότηση του ΑΕΙ και την εισαγωγή νέων φοιτητών». Φτάνουμε λοιπόν και στην ευθεία σύνδεση της αξιολόγησης με τη μείωση των εισακτέων. Γιατί υπάρχει και η έμμεση σύνδεση, κατά την οποία ένα ίδρυμα, αφού στραγγαλιστεί πρώτα οικονομικά, καταλήγει να εισηγείται μόνο του τη μείωση των εισακτέων του. Αυτό άλλωστε συμβαίνει στα περισσότερα Πανεπιστήμια της χώρας και είναι ο λόγος που η «εσωτερική βάση εισαγωγής» που προωθείται θα είναι ίσως ο χειρότερος ταξικός φραγμός στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Από εκεί και πέρα, αν εκδοθεί αρνητική απόφαση πιστοποίησης ΑΕΙ η ΕΘΑΑΕ προτείνει στον υπουργό Παιδείας την «αναδιάρθρωση, συγχώνευση, κατάτμηση ή κατάργηση του ΑΕΙ». Λουκέτο απευθείας δηλαδή.
Μεταξύ άλλων, τα κριτήρια αξιολόγησης των Πανεπιστήμιων θα είναι: Η αναλογία εισακτέων και αποφοίτων, η οποία βελτιώνεται ευθέως όσο μειώνονται οι εισακτέοι, η επαγγελματική απορρόφηση των αποφοίτων, η οποία είναι ήδη πολύ χαμηλή στις περισσότερες σχολές και ιδιαίτερα σε αυτές που προορίζονται για συγχώνευση, καθώς και η «διεθνοποίηση» των ιδρυμάτων, δηλαδή η συνεισφορά τους στο brain drain. Η ίδια η λειτουργία της ΕΘΑΑΕ θα αξιολογείται απευθείας από την ΕΕ. Να σημειωθεί ότι τόσο ο αναβαθμισμένος λόγος της ΕΕ, όσο και οι πρόσφατες επαφές της Κεραμέως με τις ΗΠΑ καταδεικνύουν το βάθεμα της εξάρτησης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος από τους ιμπεριαλιστές. Από εκεί και πέρα, ένα βασικό κριτήριο αρνητικής αξιολόγησης που δε διατυπώνεται καθαρά στο νόμο, αλλά υπονοείται σε διατάξεις περί «ποιότητας της εκπαίδευσης», είναι η ύπαρξη συνελεύσεων και καταλήψεων (τα έχουμε δει ακόμη και γραμμένα σε εκθέσεις της ΑΔΙΠ). Είναι ακόμη ένα σημείο όπου η αξιολόγηση λειτουργεί ως μέσο καταστολής.
Βλέποντας τη δομή και τους στόχους της ΕΘΑΑΕ θα λέγαμε ότι στήνεται ένα «μίνι υπουργείο» με υπερ-αρμοδιότητες σε πολλά επίπεδα. Στην πρώτη γραμμή αρμοδιότητας της ΕΘΑΑΕ είναι τα προγράμματα σπουδών. Όπως αναφέρεται στο άρθρο 10: «με απόφαση του Σ.Α.Π. (…) θα διαμορφώνονται πρόσθετα κριτήρια σε σχέση με αυτά που όριζε το άρθρο 3 του Π.Δ. 38/2010, ώστε να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά (σημ. τα προγράμματα σπουδών) στις απαιτήσεις των οικείων επαγγελματικών κλάδων». Μόνο αν κάποιος ανατρέξει στο Προεδρικό Διάταγμα του 2010 θα διαπιστώσει ότι το άρθρο 3 αναφέρεται στην «πρακτική άσκηση», τα «επαγγελματικά προσόντα» και τις «δοκιμασίες επάρκειας». Τα περίφημα «πρόσθετα κριτήρια» που θα εισηγείται λοιπόν η ΕΘΑΑΕ θα μεταφραστούν μετά βεβαιότητας στις υποχρεωτικές πρακτικές που εξήγγειλε η Κεραμέως πριν λίγους μήνες και σε αναρίθμητες εξετάσεις «επάρκειας» μετά την αποφοίτηση. Η απλήρωτη εργασιακή εκμετάλλευση μέσω των πρακτικών ασκήσεων, η εμπέδωση του εργασιακού μεσαίωνα και η αφαίρεση επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων είναι από τις πρώτες προτεραιότητες της κυβέρνησης. Με τόσο ψωμί στην υπόθεση, δεν είναι να απορεί κανείς που η αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών κλίνεται σε όλες τις πτώσεις και αναφέρεται σχεδόν σε όλα τα άρθρα του νέου νόμου.
Τέλος, στα υψηλά κοινωνικά στρώματα ο νέος νόμος απευθύνεται με δύο τρόπους: Πρώτον, θεσπίζει για πρώτη φορά τα Κέντρα Αριστείας (άρθρο 19), δηλαδή ΑΕΙ, Σχολές ή Τμήματα που αναμένεται να απολαμβάνουν ειδική χρηματοδοτική μεταχείριση και να θέτουν ειδικά αυξημένους ταξικούς φραγμούς για την είσοδο σε αυτά (σχολές ελίτ). Παράλληλα, η «απελευθέρωση» των οικονομικών πακέτων σε μεγαλοκαθηγητές και πρυτάνεις μέσω ΕΛΚΕ, η οποία αναλύεται σε αρκετές διατάξεις του νόμου, είναι το απαραίτητο «τυράκι» για την εξαγορά της συναίνεσης της ακαδημαϊκής ελίτ, η οποία αναμένεται να εμφανιστεί ως ο πιο ένθερμος υποστηρικτής του νόμου με βάση τα παχιά ανταλλάγματα έχει να λαμβάνει.
Είμαστε ακόμη στα πρώτα επεισόδια. Το ντόμινο από νομοθετικές πρωτοβουλίες στην εκπαίδευση, που φαίνεται ότι είναι μπροστά μας, έχει στον ορίζοντά του τα πιο σκληρά ταξικά μέτρα στη σύγχρονη ιστορία του τόπου και κάθε βήμα προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να αναδειχθεί ως κόκκινο πανί για το φοιτητικό και μαθητικό κίνημα. Ο νέος νόμος πλαίσιο Κεραμέως αποτελεί θεμέλιο λίθο για τις επόμενες κινήσεις του υπουργείου, που έχουν στον ορίζοντά τους τις διαγραφές φοιτητών στα ν+2 χρόνια, τις βάσεις εισαγωγής μέσα και έξω από τα ΑΕΙ και, φυσικά, τα δίδακτρα στα προπτυχιακά. Ο εργαλειακός ρόλος της αξιολόγησης και της υποχρηματοδότησης, πέραν όσων αναλύθηκαν προηγουμένως, χτυπάει άμεσα το πλέγμα των φοιτητικών δικαιωμάτων σε δωρεάν σίτιση, στέγαση, υλικοτεχνικό εξοπλισμό, συγγράμματα, κ.ο.κ. Γίνεται μοχλός για την ένταση των ταξικών φραγμών, τη δραστική μείωση εισακτέων και τη διάλυση των επαγγελματικών δικαιωμάτων. Το σύνθημα της «ανατροπής του νέου νόμου πλαίσιο» που πρέπει να υψωθεί στα φοιτητικά αμφιθέατρα, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συμπυκνώσει και να εξαντλήσει το ευρύτερο σύνθημα «κάτω τα μέτρα Κεραμέως». Αυτά τα δύο πρέπει να τίθενται μαζί, και σε σύνδεση με προηγούμενους νόμους, για όλο το διάστημα που ξεδιπλώνεται μπροστά μας.
