Ολοένα και πιο συχνά οι διατάξεις του νόμου Χατζηδάκη αξιοποιούνται απ’ την εργοδοσία και την κυβέρνηση για την προώθηση της επίθεσης στα δικαιώματα του εργαζόμενου λαού. Στις εφαρμοστικές υπουργικές αποφάσεις και εγκυκλίους του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου προστέθηκε ακόμα μία, με την οποία η κυβέρνηση «κλείνει το μάτι» στην εργοδοτική ασυδοσία σχετικά με το ωράριο, αλλά και συνολικά. Καταργώντας την υποχρέωση των εργοδοτών να δηλώνουν από τα πριν τις ώρες υπερεργασίας στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, μπορεί τυπικά να μην καταργεί την υποχρέωση αυτές οι ώρες (μέχρι 5 τη βδομάδα για πενθήμερη εργασία και 8 τη βδομάδα για εξαήμερη) να πληρώνονται και μάλιστα με προσαύξηση 20%, αλλά δυσκολεύει τον, έστω σπάνιο, καταλογισμό προστίμων σε περίπτωση ελέγχου από την ξεδοντιασμένη –αν όχι καταργημένη ουσιαστικά– Επιθεώρηση Εργασίας.
Η καταστρατήγηση του ωραρίου, οι απλήρωτες ένατες, δέκατες, ενδέκατες, δωδέκατες και βάλε ώρες, μόνο καινούριο φαινόμενο δεν είναι. Αντίθετα με ό,τι υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος θέλει ν’ αντιπολιτεύεται τη ΝΔ χωρίς όμως ν’ αμφισβητήσει συνολικά ένα νόμο που αποτυπώνει κεντρική πολιτική επιλογή του συστήματος, αυτή η κατάσταση διατηρήθηκε και αφότου, ως κυβέρνηση τότε, έκανε υποχρεωτική την προαναγγελία και της υπερεργασίας (όπως ίσχυε ήδη για την υπερωρία). Το πραγματικό ζήτημα που θέτει σήμερα η κυβέρνηση είναι το μήνυμα προς την εργοδοσία για ακόμα μεγαλύτερη στήριξη στο ξεζούμισμα των εργαζόμενων. «Υπενθυμίζει» την ουσία, το πνεύμα του νόμου Χατζηδάκη, δηλαδή τη διάθεση του εργαζόμενου στον εργοδότη όπως και όποτε αυτός κρίνει, δίχως πολλά εμπόδια και διαδικασίες. Η «διευθέτηση του χρόνου εργασίας» άλλωστε νομιμοποιεί αυτή την πρακτική.
Ο νόμος 4808/2021, όπως έχουμε τονίσει, αποτελεί κεντρική πολιτική κατεύθυνση για το σύστημα. Διαμορφώνει ένα ολόκληρο πλαίσιο για τις εργασιακές σχέσεις και για τη δυνατότητα συλλογικής οργάνωσης των εργαζόμενων. Το οχτάωρο μπαίνει στο επίκεντρο ακριβώς γιατί λειτούργησε και εξακολουθεί να λειτουργεί ως κοινό σημείο, ως αναφορά για το σύνολο των εργαζόμενων. Ένα συνολικό όριο στην εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης απ’ το κεφάλαιο, για όλους τους εργαζόμενους και ανεξάρτητα απ’ τις δικές τους (μεμονωμένα) διαθέσεις, καθώς υπόκεινται μόνιμα τον εκβιασμό της «εξάρτησης απ’ το μισθό». Το χτύπημά του είναι χαρακτηριστικό του τι επιπέδου κατακτήσεις επιχειρεί να ξεθεμελιώσει η κυβέρνηση. Το δε μέγεθος του νόμου και το πλήθος των διατάξεών του επιβεβαιώνει τη σημασία που έχει για το σύστημα.
Κάποιες απ’ τις διατάξεις αυτές έχουν αρχίσει να δείχνουν τα δόντια τους. Η εργοδοσία της E-food πάτησε σε συγκεκριμένο άρθρο του νόμου για να διευρύνει την ελαστικοποίηση και ήταν η αντίσταση των διανομέων που την ανάγκασε σε αναδίπλωση. Η εργοδοσία της Tasty δοκίμασε στα δικαστήρια τη χρήση των διατάξεων που ποινικοποιούν την απεργιακή συγκέντρωση στην πύλη. Το εργοδοτικό σωματείο στην COSCO χρησιμοποίησε ηλεκτρονική ψηφοφορία για τις εκλογές. Οι αρθρογράφοι των αστικών ΜΜΕ διαμαρτύρονται για την απεργία στα μέσα μαζικής μεταφοράς της Αθήνας μετά τη δολοφονία του εργάτη χαράματα σε ανεξέλεγκτη λοκομοτίβα, γιατί δεν τηρήθηκε η πρόβλεψη του νόμου για «ελάχιστη υπηρεσία». Η εγγραφή στο ΓΕΜΗΣΟΕ αποτελεί προϋπόθεση για να θεωρείται «νόμιμο» ένα σωματείο μετά την 1/1/2022, με άρση κάθε προστασίας και κάθε δυνατότητας απόφασης για όσους αρνηθούν την υποταγή στις προδιαγραφές του νόμου.
Το πρόβλημα λοιπόν με το οποίο είναι αντιμέτωπη η εργατική τάξη κι οι εργαζόμενοι είναι πολύ μεγάλο. Το μέγεθός του δεν μπορεί να κρυφτεί με τοποθετήσεις που, εστιάζοντας στη μία ή την άλλη διάταξη, μιλούν για «πράγματα που ισχύουν ήδη στον κλάδο μας» ή για «πράγματα που εμάς δεν μας αφορούν». Επιχειρούν να ξορκίσουν το κακό, δεν προσφέρουν όμως τίποτα στην αντιμετώπισή του. Ο νόμος είναι τόσο ευρύς που δεν υπάρχει κλάδος ή εργαζόμενος που μπορεί να ελπίζει ότι «θα τη γλιτώσει». Το σύστημα δεν σκοπεύει να σεβαστεί κανένα δικαίωμα, η επίθεσή του δεν έχει κάποιο αντικειμενικό όριο. Βυθίζει ακόμα περισσότερο ακόμα κι όσους δουλεύουν έτσι κι αλλιώς σε άθλιες συνθήκες.
Εξίσου δεν βοηθούν στην αντιμετώπιση της επίθεσης οι τοποθετήσεις για «να μείνει ο νόμος στα χαρτιά». Όπως έδειξαν τα συλλαλητήρια που οργανώθηκαν με πρωτοβουλία και υπό την καθοδήγηση του ΠΑΜΕ στις 4 Νοέμβρη, η γραμμή αυτή, αναντίστοιχη της επίθεσης σε κάθε επίπεδο, δεν μπορεί να εμπνεύσει ούτε έναν κόσμο με άμεση αναφορά στους εμπνευστές της. Ειδικά όταν πρόκειται για ανθρώπους που δρουν σε χώρους δουλειάς, θέλουν ν’ αντισταθούν στην εργοδοτική αυθαιρεσία, συνδέονται με σωματεία που έχουν δώσει μάχες, αντιλαμβάνονται πόσο πιο εκτεθειμένοι βρίσκονται στην εργοδοτική τρομοκρατία μέσα απ’ τα χτυπήματα του νόμου Χατζηδάκη στη συνδικαλιστική οργάνωση και δράση. Μια λογική που φορτώνει το βάρος της αντιπαράθεσης με κεντρικού χαρακτήρα πολιτική επιλογή του συστήματος σε κάθε σωματείο μεμονωμένα.
Η στάση κάθε σωματείου, η άρνηση προσαρμογής στα στενά όρια του νόμου, φυσικά έχει σημασία. Όχι γιατί μ’ αυτό τον τρόπο ο νόμος θα «απενεργοποιηθεί», αλλά γιατί μπορεί να ενταχθεί σε μια κοινή κατεύθυνση: τη συγκρότηση δυνάμεων για την ανατροπή του νόμου Χατζηδάκη. Αυτή είναι η κατεύθυνση που μπορεί να δώσει αγωνιστική διέξοδο από το μαύρο (εργασιακά και συνδικαλιστικά) καθεστώς που θέλει να επιβάλει ο νόμος, όσο βρίσκεται σε ισχύ. Το ΠΑΜΕ, ελέγχοντας πλήθος σωματείων, επιλέγει να περιορίσει πολιτικά τις δυνάμεις τους, αρνούμενο την ανάγκη πάλης για κατάργηση του νόμου. Παρά τις τοποθετήσεις περί «απεργιακής κλιμάκωσης», επιλέγει να μην προτείνει απεργιακή κινητοποίηση στα τόσα, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια, συνδικαλιστικά όργανα στα οποία έχει τον απόλυτο συσχετισμό. Αφήνει έτσι το έδαφος να καλλιεργείται για το παραπέρα ξεδίπλωμα της εφαρμογής του νόμου.
Παρά την αποσυγκρότηση, η τεράστια πλειοψηφία των εργαζόμενων αντιλαμβάνεται το αντεργατικό πρόσημο του νόμου Χατζηδάκη και διαισθάνεται τις συνέπειές του. Οι δε δυνάμεις που έχουν αναφορά στο κίνημα αντιλαμβάνονται και τη δυσκολία ο αγώνας των εργαζόμενων να εμποδίσει την επίθεση. Για να συγκροτηθούν όμως όροι για την ανατροπή της, που περνάει μέσα απ’ τον αγώνα για την ανατροπή του νόμου Χατζηδάκη, είναι προϋπόθεση η αναγνώριση της αναγκαιότητας ο αγώνας αυτός να δοθεί. Με τη διάρκεια και την αποφασιστικότητα που θ’ απαιτηθεί, χωρίς αυταπάτες «διαφυγής» και ελπίδες «κατανόησης» από το σύστημα. Αγώνας δύσκολος, αλλά αναγκαίος. Αγώνας που μπορεί να οδηγήσει σε νίκη, στο βαθμό που θα ενεργοποιήσει τις αστείρευτες δυνάμεις του εργαζόμενου λαού. Αυτές είναι που φοβάται το σύστημα, γι’ αυτό και προσπαθεί να τις καταστείλει, να βγάλει τη συγκρότησή τους στην παρανομία, να τις καθηλώνει στην ηττοπάθεια. Αυτές στις οποίες πρέπει ν’ απευθύνονται όσοι θέλουν να υπηρετήσουν την υπόθεση της υπεράσπισης των δικαιωμάτων του λαού. Αυτές που μπορούν να στηρίξουν όσους συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε ότι ο νόμος Χατζηδάκη πρέπει να καταργηθεί.
