Άρθρο από την Προλεταριακή Σημαία (φύλλο 894)
Μεγάλη συζήτηση έχει ξεκινήσει σε παγκόσμιο επίπεδο αναφορικά με τις πατέντες των εμβολίων κατά της πανδημίας του covid-19. Από μόνη της αυτή η συζήτηση αποκαλύπτει την αδυναμία και την ανεπάρκεια του κοινωνικοοικονομικού συστήματος που κυριαρχεί να παράξει και να χορηγήσει σ’ ολόκληρη την υφήλιο τα απαραίτητα εμβόλια που θα συμβάλουν στην επίτευξη της αναγκαίας και ικανής ανοσίας του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, έχουν τόσο με άμεσο όσο και με έμμεσο τρόπο τεθεί ζητήματα που άπτονται του πυρήνα, θα λέγαμε, του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος, του τρόπου λειτουργίας, της φύσης και του χαρακτήρα του. Ας τα δούμε όλα αυτά.
Η κατοχύρωση της πατέντας πάνω σε ένα προϊόν, το copy right που πιστοποιείται με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, με άλλα λόγια η διασφάλιση της πνευματικής ιδιοκτησίας και ουσιαστικά της εμπορικής ιδιοκτησίας του, είναι κάτι που ισχύει σε παγκόσμιο επίπεδο σχεδόν από υπάρξεως του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. De jure ή de facto. Οι κατέχοντες και ιδιοποιούμενοι τα μέσα παραγωγής, μέσω των αστικών κρατών τους και των νομοθετικών διατάξεων που αυτά θεσπίζουν, έχουν φροντίσει να κατοχυρώσουν την ιδιοκτησιακή σχέση πάνω σ’ αυτά, ακριβώς για να αποτρέψουν - με την απειλή αυστηρών ποινών - την αντιγραφή, παραγωγή και αναπαραγωγή του καλυπτόμενου προϊόντος για ένα ορισμένο, συνήθως πολυετές, χρονικό διάστημα. Διασφαλίζουν με αυτό τον τρόπο τα συμφέροντα και βεβαίως τα κέρδη τους.
Τι γίνεται, όμως, όταν αυτή η διαδικασία αφορά ένα κοινωνικό αγαθό, όπως είναι τα εμβόλια; Για τους καπιταλιστές απλά δεν υπάρχει τέτοιο και ανάλογα αγαθά, αλλά εμπορεύματα που εντάσσονται στο κύκλο της εμπορευματικής παραγωγής και κυκλοφορίας. Πολύ περισσότερο που, όπως οι ίδιοι αναγνωρίζουν, η προσφορά δεν μπορεί επί του παρόντος να καλύψει την αυξημένη ζήτηση. Παραδέχονται δηλ. ανοιχτά ότι η συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού δεν θα έχει για απροσδιόριστο προς το παρόν χρονικό διάστημα τη δυνατότητα μαζικού εμβολιασμού. Πως θα “νικηθεί”, επομένως, η πανδημία; Και πως θα ξεπεραστεί η σημερινή φάση οικονομικής και όχι μόνο στασιμότητας και οπισθοχώρησης;
Ισχυρά τα συμφέροντα των μονοπωλίων του φάρμακου
Ισχυρότερα τα συμφέροντα του ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου παρμένου ως σύνολο
Μπορεί μια χούφτα φαρμακευτικές πολυεθνικές να θησαυρίζουν με βάση την εξάπλωση της πανδημίας και την ανάγκη εμβολιασμού όσο το δυνατόν περισσότερου κόσμου. Μπορεί να έχουν αδρά χρηματοδοτηθεί από τα κράτη τους, ακόμη κι από τρίτες χώρες, για την έρευνα, ανάπτυξη, παραγωγή και κυκλοφορία όλων των γνωστών μέχρι σήμερα εμβολίων κατά του covid-19, ωστόσο το πεπερασμένο της σημερινής παραγωγικής τους δυνατότητας έχει δημιουργήσει μια σειρά παγκόσμιων μπλοκαρισμάτων σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Σε τρισεκατομμύρια υπολογίζονται οι απώλειες της παγκόσμιας οικονομίας από την ιδιότυπη, ας μας επιτραπεί ο όρος, καραντίνα και το απότομο φρενάρισμα μιας συνολικής λειτουργίας, που ήρθε να προστεθεί στην παγκόσμια δομική και πολύπλευρη κρίση συνολικής αναπαραγωγής του συστήματος που μετράει ήδη δέκα τρία συναπτά χρόνια.
Στο σημείο αυτό εμφανίζεται η μεγάλη αντίφαση. Να καθίσταται θεωρητικά “απαραίτητο” το υπερκέρασμα ενός στοιχείου-βάθρου που ταυτίζεται με τη βάση λειτουργίας του συστήματος. Της ατομικής ιδιοκτησίας. Να ζητείται, εν ολίγοις, το ίδιο το σύστημα να “υπερβεί” τον εαυτό του. Με αυστηρούς οικονομικούς και πολιτικούς όρους θα λέγαμε ότι θα πρέπει να κάνει μια πρόσκαιρη-τακτική επιλογή “θυσίας” ενός δομικού του στοιχείου προκειμένου να “σώσει” ένα συνολικά υπέρτερο γι’ αυτό. Θα το επιχειρήσει;
Πόλεμος κεφαλαίων
Η πρόταση για την “απελευθέρωση” της πατέντας των συγκεκριμένων εμβολίων δεν είναι σημερινή. Ούτε του Μπάιντεν. Ειδησιογραφικά γίνεται λόγος ότι αυτή πρωτοεμφανίστηκε από τους προέδρους της Κόστα Ρίκα και της Χιλής, τον περυσινό Μάρτη-Απρίλη. Μετά, αναπαράχθηκε από διάφορους. Είναι ενδεικτικό, βέβαια, από ποιους πρωτοπροτάθηκε και δηλωτικό της ανησυχίας για το τι επιφυλάσσουν τα ιμπεριαλιστικά κράτη και τα φαρμακευτικά πολυεθνικά τους μονοπώλια για τις πολυπληθέστερες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Η πρόταση μάλιστα έχει επισήμως υιοθετηθεί από τη νέα Γενική Διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου - και όχι Υγείας (!) - πρώην Υπουργό της Νιγηρίας, για να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται. Γράφεται, χωρίς να το υιοθετούμε ως καθοριστικής σημασίας, ότι στην απόφαση-πρόταση της Διοίκησης Μπάιντεν έπαιξε ρόλο μια δημόσια επιστολή που απεύθυναν 6.000 επιστήμονες προς τον Αμερικανό πρόεδρο.
Εδώ χρειάζεται μια διευκρίνηση που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Όλοι, και πρώτος και καλύτερος ο Αμερικανός πρόεδρος, υπογραμμίζουν με νόημα ότι πρόκειται για “προσωρινή και στοχευμένη άρση πατεντών” και όχι για μια γενικευμένης εφαρμογής πρόταση προς απόφαση. Η εξήγηση φαντάζει απλή. Τα κεφάλαια που απομειώνονται ή παραμένουν αδρανή είναι πολλαπλάσια εκείνων που κερδοφορούν από την πανδημία. Μέσω του συλλογικού καπιταλιστή, του αστικού κράτους και του σημερινού διαχειριστή του, απαιτούν την επαναφορά της “ισορροπίας”. Δεν τους έπιασε ο πόνος για τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Η γεωπολιτική πάνω απ’ όλα
Η “επιστροφή” των ΗΠΑ σε όλα τα κρίσιμα παγκόσμια μέτωπα, από τα οποία στην ουσία ποτέ δεν “απομακρύνθηκαν”, δεν θα ήταν δυνατόν να αφήσει απέξω αυτό της πανδημίας. Είναι ολοφάνερο ότι η επανεπιβεβαίωση της πρωτοκαθεδρίας τους και σ’ αυτό το κεφάλαιο θα στριμώξει όλους τους άλλους ιμπεριαλιστές. Μας είναι δύσκολο να θεωρήσουμε ότι ο Μπάιντεν “απλώς” πέταξε μια πομφόλυγα, χωρίς να έχει την έγκριση των βασικών και πλειοψηφικών κέντρων του αμερικανικού κατεστημένου. Έχει επίγνωση των παγκόσμιων συσχετισμών δύναμης, του γεγονότος ότι οι πάντες περιμένουν την επόμενη κίνηση της καπιταλιστικής-ιμπεριαλιστικής ατμομηχανής που εκπροσωπεί που θα “σύρει το χορό”, προσπαθώντας να δώσει απαντήσεις στα εντεινόμενα σύγχρονα συστημικά αδιέξοδα.
Ταυτόχρονα, η υλοποίηση μιας τέτοιου χαρακτήρα πρότασης δεν είναι καθόλου διαδικαστικό ζήτημα. Ούτε μπορεί να γίνει απ’ τη μια στιγμή στην άλλη. Θα χρειαστούν τεράστια κεφάλαια που, αν κρίνουμε από το εσωτερικό πρόγραμμα που εξήγγειλε, φαίνεται ότι υπάρχουν και προκρίνεται η χρήση τους. Πάντα υπό έλεγχο και με στόχο την ένταση των εκβιασμών προς όλους τους υπόλοιπους. Όσο γρηγορότερα ξεπερνιέται η υγειονομική κρίση, τόσο πιστεύεται ότι θα διευρύνεται το προβάδισμα σε όλα τα μέτωπα των ΗΠΑ. Μόνο που δεν παίζουν εν ου παικτοίς και, αν κρίνουμε από την μέχρι τώρα στάση “συμφωνούντων” και “διαφωνούντων”, η “συστράτευση” προς την ίδια κατεύθυνση δεν θα είναι σίγουρα μια εύκολη υπόθεση. Όπως έχει αποδειχτεί πολλάκις κατά το παρελθόν, με την ίδια ορολογία συχνά υποδηλώνονται τελείως αντιθετικά πράγματα. Πόσο μάλλον όταν από κάποιους “με το καλημέρα” εκφράζονται οι διαφωνίες.
Αντιδράσεις αντιπάλων, ανταγωνιστών και “συμμάχων”
Η Ρωσία δια του Πούτιν έσπευσε να συμφωνήσει με την πρόταση Μπάιντεν. Υπενθύμισε μάλιστα ότι πρώτος (;) ο Ρώσος πρόεδρος την είχε δημόσια απευθύνει. Η Κίνα, περισσότερο συγκρατημένη, δεν έχει μέχρι στιγμής εκφράσει διαφωνίες. Εκεί, ωστόσο, που έγινε ένας σχετικός “χαμός” αρχικά ήταν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Γερμανοί απ’ τη πρώτη στιγμή δια στόματος Μέρκελ τοποθετήθηκαν αρνητικά. Οι Γάλλοι μέσω Μακρόν, ενώ κατ’ αρχήν έδειξαν να συμφωνούν, κατόπιν μάλλον “ωριμοτέρων” σκέψεων, συντάχθηκαν με τη Γερμανία. Μάλιστα η Πρόεδρος της Κομισιόν, για λογαριασμό των 27, απέρριψε την ιδέα-πρόταση, αιτιολογώντας ότι αυτή δεν θα είχε να προσφέρει πρακτικά κάτι σήμερα και αντιπρότεινε την αύξηση της παραγωγής και των εξαγωγών από τις γνωστές και μη εξαιρετέες φαρμακευτικές εταιρείες εμβολίων. Τόνισε δε με νόημα ότι “μεταφορά τεχνογνωσίας” σε αναπτυσσόμενες χώρες είναι αδύνατη.
Οι φαρμακοβιομήχανοι, πρώτοι από όλους, απέρριψαν την πρόταση. Απόλυτα εξηγήσιμη η στάση τους. Στην ουσία τους ζητιέται να μειώσουν δραστικά τα κέρδη τους από τα εμβόλια βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Είναι κάτι που δεν μπορούν να “ανεχθούν”. Εκτός εάν υπάρξουν γενναία ανταλλάγματα. Ήδη έχει, επίσης, ξεκινήσει η συζήτηση για την πώληση από αυτούς των πατεντών. Σε άλλα μονοπώλια ή στα κράτη τους; Τι στην ευχή οικονομία της αγοράς υπάρχει; Μόνο που το ζήτημα μάλλον αντιμετωπίζεται στην ποιοτική κι όχι τόσο στην ποσοτική (που είναι, οπωσδήποτε, σημαντική) του διάσταση. Άσε που η πνευματική ιδιοκτησία λειτουργεί ως “κίνητρο και πηγή καινοτομίας”, όπως βάσιμα γράφεται και λέγεται από όλα τα κέντρα του συστήματος. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση, το “επιχειρηματικό ρίσκο” ήταν σχεδόν ανύπαρκτο, αφού ήταν … πριμοδοτημένο! Ας θυμηθούμε, με βάση τις κόντρες Γαλλογερμανών με Βρετανούς, από πόσα κύματα πέρασε η σύμβαση ΕΕ-|AstraZeneca για να δοθεί τελικά … λογοκριμένη στη δημοσιότητα.
Το ανέφικτο(;) του αποτελέσματος
Υποστηρίζεται απ’ όσους ξέρουν από μέσα πραγματικότητες και δυνατότητες ότι, ακόμη κι αν “απελευθερώνονταν” οι εμβολιαστικές για τον covid-19 πατέντες, θα χρειαζόταν ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να παραχθούν από φαρμακοβιομηχανίες κι άλλων χωρών ιδιαίτερα τα εμβόλια τεχνολογίας mRNA. Αυτό τοποθετείται τουλάχιστον σε έξι μήνες, με ορισμένους να κάνουν λόγο για πάνω από ένα χρόνο. Και μιλάμε για “προσανατολισμό” σε αυτήν την κατεύθυνση κολοσσών του είδους, για όλες τις ενέργειες που επιβάλλονται (δημιουργία νέων υποδομών, αγορά εξοπλισμού, οργάνωση νέας γραμμής παραγωγής, πρόσληψη προσωπικού κλπ). Μάλιστα κρίσιμο ζήτημα θεωρείται η εξεύρεση “πρώτων υλών που σπανίζουν” για την τροφοδοσία μιας τέτοιας λειτουργίας. Συν το ερώτημα της ποιότητας και αποτελεσματικότητας των σκευασμάτων που οι ίδιοι θέτουν πραγματικά ή προσχηματικά.
Αν και εντάσσεται στην ελληνική περίπτωση, όντας πάντως συναφής με το θέμα, η δημόσια τοποθέτηση εκπροσώπων της φαρμακοβιομηχανίας της χώρας μας δηλώνει ευθαρσώς αδυναμία παρασκευής εμβολίων για τον κορωνοιό, κάτι που είναι απόλυτα συμβατό με το βαθμό ανάπτυξης του συγκεκριμένου ντόπιου κεφαλαίου που λειτουργεί ως μεταπράτης και εν πολλοίς ως παρασκευαστής βασικά γενόσημων φαρμάκων με τη μορφή του φασόν. Σπεύδουν μάλιστα να υπενθυμίσουν, για να μην … παίρνουν τα μυαλά αέρα, ότι ΚΑΝΕΝΑ εμβόλιο δεν παράγεται στην Ελλάδα! Το πολύ-πολύ δηλώνουν πρόθυμοι να παράξουν κάποια μελλοντικά φάρμακα και τεστ (self και rapid, όχι μοριακά). Για μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες, ωστόσο, μια γενναία εκ νέου επιδότηση θα μπορούσε να παρακάμψει τους σκοπέλους! Πάλι οι λαοί θα καλούνταν να πληρώσουν το μάρμαρο.
Η ελληνική περίπτωση
Ερίζουν Τσίπρας και Μητσοτάκης για μια … δανεική ιδέα. Άλλοι έχουν την … πατέντα της! Ο καθηγητής Μόσιαλος, μάλιστα, ισχυρίζεται βάσιμα από “ελληνικής πλευράς” ότι πρώτος την είχε προτείνει, όντας πιο “κοντά στα κέντρα των εξελίξεων”, την ίδια εποχή περίπου με τους προαναφερθέντες ηγέτες. Η συζήτηση στο παρασκήνιο είχε σίγουρα από προηγούμενα ξεκινήσει.
Ο πρώτος θέλησε να αποκομίσει πολιτική-εκλογική υπεραξία, φορτώνοντας στην δεύτερη μια πράγματι στείρα και δογματική επί σειρά μηνών άρνηση ακόμη και να ασχοληθεί με το θέμα. Αργότερα έγινε άλλη μια γνωστή πλέον κωλοτούμπα της κυβέρνησης προς ευθυγράμμιση-υποταγή με το υπερατλαντικό κέντρο εξάρτησης της χώρας. Από τη στιγμή που το ανήγγειλε δε ο ίδιος ο Μπάιντεν, περιττεύει κάθε επιφύλαξη-διαφοροποίηση. “Δίκιο” θα έχει κι ας τρίζουν, με μια έννοια, τα “ιερά και τα όσια” του συστήματος. Αυτός ξέρει! Ο δεύτερος πυλώνας της εξάρτησης της χώρας, η ΕΕ, άλλη άποψη έχει και εντείνει έτσι τις αντιφάσεις της πολιτικής της αστικής τάξης.
Το απολύτως βέβαιο είναι ότι τίποτε δεν περνά απ’ το χέρι της ελληνικής άρχουσας τάξης και του πολιτικού της προσωπικού. Δεν πρόκειται για καμιά πρωτοπορία ελληνικής κοπής. Πολύ περισσότερο δεν γίνονται όλες αυτές οι δηλώσεις, επειδή εισακούστηκε η λεγόμενη κοινή γνώμη και η κοινή λογική. Ποιος την έχασε για να τη βρει ο καπιταλισμός;
Τα δικαιώματα κατακτιούνται με πάλη
Ο εμβολιασμός είναι άλλο ένα δικαίωμα των λαών. Μόνο που τα εμβόλια-κοινωνικά αγαθά τα διοχετεύουν στην αγορά, την ώρα που τα κρατούν ως επτασφράγιστο μυστικό, ελάχιστες εταιρείες και τα κράτη τους. Η φαινομενική “διένεξη” ανάμεσα σε αυτές και εκείνα εμπίπτει στην επιδίωξη αποκόμισης του μέγιστου δυνατού κέρδους. Γεωπολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά. Υπό αυτό το πρίσμα, αντικειμενικά δεν είναι εύκολο να λειτουργήσουν όλοι αυτοί επ’ ωφελεία της ανθρωπότητας. Για το “τομάρι” τους νοιάζονται.
Πράγματι το χειρίζονται ως μια ακόμη “δουλειά”. Μήπως δεν είναι τυχαίος ο όρος “επιχείρηση” που βάφτισε τον εμβολιασμό η ελληνική κυβέρνηση; Ή μήπως “έβαλαν μυαλό” οι πυλώνες ενός συστήματος που δολοφονεί καθημερινά στα πολυάριθμα “θερμά” και “ψυχρά” μέτωπα χιλιάδες και χιλιάδες κόσμου. Μια τέτοια άποψη δεν απηχεί τίποτε περισσότερο από απάτες και αυταπάτες σοσιαλδημοκρατικής και μεταρρυθμιστικής κοπής, που θα ήθελαν να μπορεί να λειτουργήσει ο καπιταλισμός-ιμπεριαλισμός στο πλαίσιο της ταξικής συνεργασίας για το “γενικό καλό”.
Στη πραγματική ζωή και στην ταξική πάλη που οξύνεται είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα. Οι έμποροι των εθνών μπορούν να πουλήσουν ένα ακόμη εμπόριο ελπίδας. Αυτό δεν αποδεικνύουν τα εκατομμύρια των νεκρών από τον covid-19 ως σήμερα;
