Προκαλώντας αμόκ στη λεγόμενη διεθνή κοινότητα, ο Τραμπ απέσυρε την Αμερική από τη συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να θεωρηθεί πλανητικής εμβέλειας, με ανυπολόγιστες συνέπειες, και… ίσως επηρεάσει και το ζήτημα του περιβάλλοντος. Ας εξηγηθούμε.
Συμφωνίες για το κλίμα ή μοιρασιά μονοπωλίων;
Εν αρχή ην η «κλιματική αλλαγή» και η υπερθέρμανση του πλανήτη. Η απλή αυτή αλήθεια, ότι η καπιταλιστική οικονομική δραστηριότητα ευθύνεται για την αλλοίωση του κλίματος της Γης, γίνεται καθημερινά κατανοητή και χωρίς επιστημονικά στοιχεία από δισεκατομμύρια απλούς ανθρώπους. Και εάν για το κυρίαρχο αφήγημα η καταστροφή του περιβάλλοντος «μας αφορά όλους», εμείς δεν πρόκειται να συμφωνήσουμε. Η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει ταξικό πρόσημο. Γιατί, πρώτα και κύρια, δεν είναι οι εργαζόμενοι λαοί εκείνοι που την προκαλούν με την καθημερινή τους δραστηριότητα. Είναι ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής, που υποτάσσει τα πάντα στο νόμο του κέρδους, που καθημερινά βιάζει το περιβάλλον, μολύνοντας όλη τη Γη, από το υπέδαφος μέχρι την ατμόσφαιρα.
Αλλά και στο επίπεδο των συνεπειών, πάλι δεν είμαστε ίδιοι: το κεφάλαιο κατοικεί στις καλύτερες περιοχές και τρέφεται με ό,τι πιο ποιοτικό υπάρχει, ενώ οι εργαζόμενοι κατοικούν μέσα στη μόλυνση, εκτεθειμένοι στις φυσικές καταστροφές, απογυμνωμένοι από το δικαίωμα στην περίθαλψη, τρεφόμενοι καθημερινά με κατακάθια που οι αστοί δεν θα δίνανε ούτε στα κατοικίδιά τους.
Είναι λοιπόν παραλογισμός να πείθεται κανείς ότι όλοι αυτοί οι εγκληματίες ενάντια στη φύση και τον άνθρωπο, που έχουν διαταράξει κάθε είδους φυσική ισορροπία, μπορούν να δούνε το «αντικειμενικό καλό» και να συμφωνήσουν να περιοριστεί η κυριαρχία τους. Είναι επίσης έξω από κάθε αντικειμενική ανάλυση του κόσμου που ζούμε να πιστεύουμε ότι η επιστημονική τεκμηρίωση της κλιματικής αλλαγής μπορεί να είναι κατά οποιονδήποτε τρόπο «ουδέτερη», τη στιγμή που καθορίζει συμφέροντα ιμπεριαλιστικών κολοσσών. Αυτά τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστικών μονοπωλίων είναι που προκαλούν πολέμους και σφαγές, αυτά τα συμφέροντα επέβαλαν την κατασκευή χιλιάδων πυρηνικών κεφαλών – είναι δυνατόν να ενδιαφερθούν για έναν και δύο βαθμούς Κελσίου;
Αν το καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα προσεγγίζει με οποιονδήποτε τρόπο το περιβαλλοντικό ζήτημα, δεν μπορεί να είναι άλλος παρά ρωτώντας: «τι κέρδη μπορούμε να βγάλουμε από αυτήν την ιστορία;». Αν οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες οργίζονται για την καταστροφή της φύσης, δεν μπορεί να το κάνουν παρά αναρωτώμενες: «μπορούμε άραγε να χρησιμοποιήσουμε τη ζημιά που γίνεται προκειμένου να προσβάλουμε τους ανταγωνιστές μας;». Αν κάθε χρόνο μεγάλες ιμπεριαλιστικές πολυεθνικές ανακοινώνουν με περηφάνια ότι έπιασαν τους «πράσινους στόχους», δεν είναι επειδή σέβονται τον άνθρωπο (αυτόν που τον πετάνε απολυμένο σαν την τρίχα από το ζυμάρι), αλλά για να φτιάξουν τη μόστρα τους, το branding τους.
Οι συμφωνίες για το κλίμα δεν είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από ιμπεριαλιστικά παζάρια, που αποτυπώνουν διεθνείς και εσωτερικούς συσχετισμούς ισχύος. Δεν έχουν να κάνουν σχεδόν σε τίποτα με το περιβάλλον. Στην πραγματικότητα αξιοποιούν την αγωνία όλης της ανθρωπότητας προκειμένου να καλυτερέψουν τη θέση τους στην αγορά και να πετάξουν έξω τους ανταγωνιστές τους.
Επιστημονικό ζήτημα;
Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η παρόξυνση της περιβαλλοντικής μόλυνσης έχει προκαλέσει μια σειρά μετρήσιμα επιστημονικά δεδομένα, τα οποία δύσκολα μπορούν να αμφισβητηθούν. Παρ’ όλα αυτά, η ισχύς της καθαυτής επιστημονικής ανάλυσης είναι περιορισμένη στον κόσμο του κέρδους. Εδώ και δεκαετίες, το λόμπι των ορυκτών καυσίμων στις ΗΠΑ έχει φροντίσει να σηκώσει τόση φασαρία και να μολύνει εκτός από τον αέρα μας και τον δημόσιο λόγο, κραυγάζοντας: «δεν υπάρχει καμία κλιματική αλλαγή!». Ο,τι βιώνουν καθημερινά οι λαϊκές μάζες δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια πλάνη, ένα κατασκεύασμα – πρέπει να ξεχάσουμε ότι κάποτε υπήρχε η άνοιξη και το φθινόπωρο, ότι κάποτε οι άνθρωποι λιάζονταν ακίνδυνα!
Και όλα αυτά για να ξαναβάλουν μπροστά οι θιγμένες αμερικάνικες εταιρίες ορυκτών καυσίμων τις μηχανές – αυτή μάλιστα η πολιτική βαφτίζεται από κάποιους πολιτική υπέρ της εργατικής τάξης. Έχουμε και εμείς, άλλωστε, τοπική εμπειρία από τέτοιες αναλύσεις: την προπαγάνδα της Eldorado στη Χαλκιδική, η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ «κοντεύει να μας πείσει» ότι μετά την εξόρυξη το βουνό θα είναι σε καλύτερη κατάσταση από πριν. Η κάθε ιμπεριαλιστική δύναμη χρησιμοποιεί ή αποκρύπτει τα εκάστοτε επιστημονικά ευρήματα προκειμένου να προωθείται στον ανταγωνισμό. Κάπως έτσι φτάσαμε να θεωρείται η πυρηνική ενέργεια «πράσινη», χωρίς όμως να υπάρχει μέριμνα για τα τοξικά πυρηνικά απόβλητα, ούτε για την προφύλαξη από τις διαρροές.
Ανταγωνισμοί και συσχετισμοί
Αν θέλουμε να εξετάσουμε συγκεκριμένα τη συμφωνία του Παρισιού, μπορούμε να τη θεωρήσουμε ως αποτύπωση της πρόσκαιρης κυριαρχίας συγκεκριμένων φραξιών του ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου. Η συμφωνία του Παρισιού αποτελεί συνέχεια του Πρωτοκόλλου του Κιότο, μιας σημαντικής διεθνούς συμφωνίας από την οποία απέχουν οι ΗΠΑ, και επικεντρώνεται στο θέμα της υπερθέρμανσης. Η συμφωνία του Παρισιού αναβαθμίζει το Πρωτόκολλο του Κιότο – αν και δεν πρέπει τα δύο κείμενα να συγχέονται. Η συμφωνία του Παρισιού προβλέπει σημαντικές, αν και σχετικά ασαφείς, δεσμεύσεις για το ζήτημα των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα «με σκοπό να μειωθεί η υπερθέρμανση αρκετά λιγότερο από 2 βαθμούς Κελσίου», μέχρι το 2100.
Η συμφωνία του Παρισιού αποτύπωσε δύο ηγεμονικές φιλοδοξίες. Πρώτον, της «πράσινης φράξιας» του αμερικάνικου κεφαλαίου ενάντια στους ντόπιους ανταγωνιστές εντός ΗΠΑ. Η ηγεμονία αυτή φιλοτεχνήθηκε από τον Αλ Γκορ και ολοκληρώθηκε επί θητείας Ομπάμα. Δεύτερον, τις επιδιώξεις της ΕΕ και ειδικά της Γαλλίας να γίνουν ρυθμιστές επιβολής κανόνων παγκόσμια.
Κυνική ομολογία για τις παραπάνω επιδιώξεις υπήρξε το περίφημο «χρηματιστήριο ρύπων», μια παράλληλη αγορά όπου η μόλυνση και η καταστροφή τάχα θα μπορούσαν να αγοράζονται και να πουλιούνται – άλλωστε στον καπιταλισμό τα πάντα μπορούν να γίνουν εμπορεύματα. Η κερδοφορία μέσω των ρύπων πήγαινε χέρι-χέρι με το παγκόσμιο πάρτι κονδυλιών για την πράσινη οικονομία. Πεδίο όπου με αιχμή τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας χαρίστηκαν τεράστια ποσά (θυμηθείτε την περίφημη ρεμούλα Παπανδρέου-ΠΑΣΟΚ-φωτοβολταϊκά).
Η αποχώρηση του Τραμπ από τη συμφωνία των Παρισίων, περά από την προώθηση του δόγματος «πρώτα η Αμερική», αποτυπώνει τις μεταβολές των συσχετισμών σε κρίσιμα για την παγκόσμια οικονομία κέντρα. Από τη μία στο εσωτερικό των ΗΠΑ, όπου το λόμπι των ορυκτών θέλει να πετάξει το πράσινο χαλινάρι. Αλλά και παγκόσμια, όπου οι ΗΠΑ δεν καταδέχονται να τους κάνει ζάφτι η ΕΕ. Άλλωστε, ακόμα και στο αμιγώς οικονομικό επίπεδο, η πορεία του «χρηματιστηρίου των ρύπων», το οποίο τρεκλίζει και σώθηκε με πολιτική απόφαση της ΕΕ, αναδεικνύει τα αδιέξοδα. Κάπως έτσι οδηγηθήκαμε στο να κάνει μαθήματα οικολογίας το Πεκίνο, στο οποίο πριν από λίγο καιρό δεν μπορούσαν να ανασάνουν από τη ρύπανση.
Τελικά, πόση σχέση έχουν όλα αυτά με το περιβάλλον; Σχετική, μπορούμε να πούμε. Γιατί, παρ’ όλο που αναγνωρίζουμε όλους αυτούς τους σχεδιασμούς, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η αποδέσμευση των ΗΠΑ από μια έστω τυπική συμφωνία μείωσης των ρύπων θα οδηγήσει παγκόσμια σε έναν παροξυσμό του ανταγωνισμού χωρίς καθόλου αρχές – οι οποίες ήταν κάποτε και αποτέλεσμα της πίεσης του λαϊκού κινήματος. Η απελευθέρωση των πιο μαύρων και μεσαιωνικών τάσεων του κεφαλαίου παγκόσμια θα έχει αναπόφευκτα συνέπειες στο βαριά τραυματισμένο σώμα της Γης.
ΥΓ.
Έναν απρόσμενο φίλο βρήκε η πολιτική Τραμπ στο πρόσωπο του… ΔΣ της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ. Το οποίο, αντί να ασχολείται με την οργάνωση κινητοποιήσεων ενάντια στο ξεπούλημα που υλοποιείται, αναρωτιέται (με εξυπνακίστικο τρόπο): «μία υπερδύναμη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μπορεί να αδιαφορεί τόσο πολύ για το μέλλον και να είναι τόσο ‘’αναίσθητη’’ αδιαφορώντας για κάτι δήθεν ‘’τόσο τραγικό’’ όσο το ‘’κατασκεύασμα’’ της κλιματικής αλλαγής;» Πού να δείτε πόσο αναίσθητοι θα αποδειχθούν όλοι αυτοί απέναντι στην τύχη των εργατοπατέρων, όταν πάψουν να τους χρειάζονται…
