Ο «διπλωματικός πυρετός» για την ουκρανική κρίση τις τελευταίες δυο βδομάδες αναδεικνύει με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο την πίεση που νιώθουν οι Ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές από τις εξελίξεις.
Η κατάσταση στο μέτωπο των συγκρούσεων παίρνει τέτοια τροπή (έπειτα από αρκετούς μήνες νηνεμίας) που αναγκάζει το Παρίσι και το Βερολίνο να πάρουν μία πρωτοβουλία «τελευταίας ευκαιρίας» (όπως την χαρακτήρισε ο Ολάντ) στην προσπάθεια να επιτευχθεί μια «ειρηνική» διέξοδος στην πολεμική κρίση. Η πρωτοβουλία αυτή ξεκινά από ότι φαίνεται με τη συνάντηση Ολάντ και Μέρκελ στο Στρασβούργο 30 του Γενάρη. Ακολουθεί η επίσκεψη σε Κίεβο και Μόσχα (5 και 6 Φλεβάρη) και σε τηλεδιάσκεψη με Κίεβο και Μόσχα την Κυριακή 8 Φλεβάρη αποφασίζεται σύνοδος κορυφής στο Μινσκ στις 11 Φλεβάρη. Σε αυτή συμμετείχαν η καγκελάριος της Γερμανίας Μέρκελ, ο πρόεδρος της Γαλλίας Ολάντ, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ποροσένκο και ο Πούτιν.
Πάντως, όπως φάνηκε, ιδιαίτερα από την σχετική ρωσική ανακοίνωση, τα αποτελέσματά της δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα θεαματικά. Αλλά και το δίδυμο Ολάντ- Μέρκελ δεν δείχνει να είναι και πολύ αισιόδοξο για την τύχη αυτής της πρωτοβουλίας. «Εάν δεν καταφέρουμε να καταλήξουμε, όχι σε έναν συμβιβασμό, αλλά σε μια διαρκή ειρηνευτική συμφωνία, γνωρίζουμε πολύ καλά ποιο θα είναι το σενάριο. Έχει όνομα και λέγεται πόλεμος» δήλωσε ο Ολάντ λίγο πριν την συνάντηση. Επίσης, από τη μεριά του, ο Ρώσος Πρόεδρος δήλωνε πως η Ρωσία δεν σχεδιάζει πόλεμο εναντίον οποιουδήποτε. Όμως διευκρίνισε πως «μια παγκόσμια τάξη όπου ένας ηγέτης λέει στους άλλους τι μπορούν να κάνουν, δεν ταιριάζει στη Μόσχα». Και οι δύο πλευρές πάντως θεωρούν πως το πλαίσιο των συμφωνιών του περυσινού Σεπτέμβρη στο Μινσκ δεν μπορεί να αποτελεί βάση νέας συμφωνίας. Μοιάζει να είναι πλέον πολύ μακρινό γεγονός. Η γαλλογερμανική ειρηνευτική πρωτοβουλία βασίζεται στην προηγούμενη (και καταπατημένη) εκεχειρία, όμως η κατάσταση περιπλέκεται από το γεγονός ότι οι φιλορώσοι αυτονομιστές έχουν κερδίσει έδαφος από το Σεπτέμβριο, με το Κίεβο να εμφανίζεται αποφασισμένο να μην δεχτεί την οριοθέτηση οποιασδήποτε «νέας αποστρατικοποιημένης ζώνης που θα αναγνωρίζει τα κέρδη των ανταρτών»!
Επικαλούμενη διπλωματικές πηγές, η γερμανική Suddeutsche Zeitung αναφέρει ότι το ειρηνευτικό σχέδιο -που η γαλλική Le Monde χαρακτηρίζει «τελευταία ευκαιρία»- περιλαμβάνει «άμεση εφαρμογή εκεχειρίας» έναντι «παραχώρησης μεγαλύτερης αυτονομίας στους αυτονομιστές, σε εδάφη μεγαλύτερης έκτασης» από αυτή που προβλέπεται στη συμφωνία του Μινσκ του περασμένου Σεπτεμβρίου.
Το σχέδιο (αναφέρεται στο διπλωματικό παρασκήνιο και ως «Μινσκ 2») φέρεται να αποτελεί ουσιαστικά ένα πάντρεμα της συμφωνίας του Μινσκ και της ειρηνευτικής πρότασης που κατέθεσε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στο Κίεβο στα μέσα Ιανουαρίου. Αρκετοί αναλυτές έχουν χαρακτηρίσει την πρόταση Πούτιν ως μία ουκρανική εκδοχή του «τσετσενικού μοντέλου», καθιστώντας έτσι το Ντονμπάς (Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ) ουκρανική «ομοσπονδιακή οντότητα», όπως είναι η Τσετσενία εντός των ρωσικών συνόρων. Επικαλούμενο πηγή κοντά στις διαπραγματεύσεις, το ρωσικό πρακτορείο Interfax εμπλούτισε την σεναριολογία, κάνοντας λόγο για «σενάριο διευθέτησης βάσει αυτού της Υπερδνειστερίας, ουσιαστικά με το πάγωμα της διένεξης». Πρόκειται για την αυτοανακηρυχθείσα «Δημοκρατία» στα εδάφη της Μολδαβίας, στα νοτιοδυτικά σύνορα της Ουκρανίας, όπου από το 1992 ισχύει κατάπαυση του πυρός και έκτοτε αποτελεί περιοχή «παγωμένης διαμάχης» (όπως ισχύει και στις ζώνες του Ναγκόρνο Καραμπάχ στην Αμπχαζία και η Νότια Οσετία στη Γεωργία). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει έντονη στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας. Δίνοντας, ωστόσο, άλλη διάσταση σε αυτή τη θεωρία, εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ ανέφερε ότι Ρώσοι και Ευρωπαίοι «εμπειρογνώμονες» βρίσκονται και σε διαβουλεύσεις για την αποστολή κυανοκράνων του ΟΗΕ στα ανατολικά της Ουκρανίας.
Από αρκετές πλευρές ωστόσο αναγνωρίζεται πως η Μόσχα έχει τα λιγότερα κίνητρα να διαπραγματευτεί στην παρούσα φάση. Επικρατέστερη στάση για το Κρεμλίνο μοιάζει να είναι αυτή της «αναμονής», καθώς επεκτείνει τον έλεγχό του στις επαρχίες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, διαμορφώνοντας νέα δεδομένα και όρους για μια μελλοντική συμφωνία.
Η αβεβαιότητα των γαλλογερμανικών προσπαθειών πάντως επιτείνεται και από το αναδεικνυόμενο χάσμα μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ αναφορικά με την στρατηγική που θα πρέπει να ακολουθηθεί έναντι της Μόσχας. Κάτι που φάνηκε αρκετά καθαρά στα πλαίσια της ετήσιας Διεθνούς Διάσκεψης για την Ασφάλεια στο Μόναχο το προηγούμενο Σαββατοκύριακο και εν μέσω των διπλωματικών πρωτοβουλιών Γαλλίας -Γερμανίας. Η διχογνωμία μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ στο ζήτημα του εξοπλισμού των δυνάμεων του Κιέβου αποτελεί το κρισιμότερο ζήτημα. Αν και η Ουάσινγκτον δεν μοιάζει ακόμη να έχει καταλήξει, φωνές «γερακιών» από τις ΗΠΑ (όπως οι ρεπουμπλικάνοι Λ. Γκράχαμ και Τζον Μακ Κέιν) επέκριναν τους ευρωπαϊκούς δισταγμούς. Πάντως ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υποβάθμισε τη διαφορά στην προσέγγιση ΕΕ και ΗΠΑ επί του θέματος, όπως έκανε και ο αμερικανός ΥΠΕΞ Τζον Κέρι. Η συνάντηση της Μέρκελ με τον Ομπάμα είναι βέβαιο ότι επικεντρώθηκε στο κρίσιμο ζήτημα της αποστολής εξοπλισμού στις ουκρανικές δυνάμεις σε συνδυασμό με τη γαλλογερμανική πρωτοβουλία για «ειρηνική διέξοδο» που βρίσκεται σε εξέλιξη. Και μάλλον το ζητούμενο αφορούσε πίστωση χρόνου, καθώς οι ΗΠΑ δείχνουν να εξετάζουν όλο και στενότερα αυτή τη κίνηση, παρά το ότι έχουν ανακύψει σοβαρές αντιστάσεις από την Ευρώπη που βλέπει το ξεδίπλωμα του εφιαλτικότερου σεναρίου από το ξεκίνημα της ουκρανικής κρίσης. Όπως και να το δει κανείς, δεν είναι απλά μια κλιμάκωση αλλά το πέρασμα της αντιπαράθεσης σε άλλα επίπεδα που οι συνέπειες είναι δύσκολο να σταθμιστούν
Οι μέχρι στιγμής επιπτώσεις για την Ευρώπη από τις οικονομικές κυρώσεις ενάντια στην Ρωσία θα μοιάζουν με παρανυχίδα αν οι εξελίξεις πάρουν μια τέτοια δραματική τροπή.
Από την άλλη στο μέτωπο των πολεμικών συγκρούσεων τα πράγματα εξελίσσονται με τη δική τους ταχύτητα. Τα άρματα του κυβερνητικού στρατού σπεύδουν στα ανατολικά για να ενισχύσουν την πρώτη γραμμή του μετώπου, μια και το Κίεβο εκτιμά ότι οι φιλορώσοι αυτονομιστές ετοιμάζουν γενική επίθεση για να καταλάβουν το Ντεμπάλτσεβο. Εδώ και αρκετές εβδομάδες, η στρατηγικής σημασίας πόλη, ανάμεσα στο Ντόνετσκ και το Λουγκάνσκ, βρίσκεται υπό πολιορκία, η πλειοψηφία των κατοίκων έχει διαφύγει και οι άνδρες του κυβερνητικού στρατού έχουν εγκλωβιστεί εκεί.
Υπάρχει διάχυτη η αίσθηση, η οποία αντανακλάται και στα αμερικανικά ΜΜΕ, πως η Ουάσινγκτον θα λάβει σύντομα τις τελικές αποφάσεις για το εάν θα στείλει όπλα στην Ουκρανία. Πιθανόν εντός της επόμενης εβδομάδας, οπότε και οι ηγέτες της Ε.Ε. θα κληθούν και θα αναγκαστούν να πάρουν θέση στη νέα πραγματικότητα!
Σε αυτή τη περίπτωση, και μπροστά στις εκκλήσεις του Κιέβου για στρατιωτικό εξοπλισμό, η Ρωσία διαμηνύει ότι ενδεχόμενη απόφαση των ΗΠΑ να προμηθεύσουν οπλισμό στην Ουκρανία θα θεωρηθεί ως απειλή για την εθνική της ασφάλεια, με ότι αυτό συνεπάγεται. Ο εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Λουκασέβιτς είπε ότι η πιθανή παράδοση αμερικανικών όπλων στο Κίεβο θα επιφέρει «κολοσσιαία ζημιά» στις σχέσεις της Ρωσίας με τις ΗΠΑ και τη Δύση συνολικά.
Προφανώς, ο χρόνος πια πιέζει σε όλα τα μέτωπα, στο διπλωματικό, στο στρατιωτικό, αλλά και στο οικονομικό, καθώς η Ουκρανία βρίσκεται μια ανάσα πριν την οριστική κατάρρευση. Το πόσο καθοριστική για τις εξελίξεις θα αποδειχθεί η συνάντηση της Γερμανίδας καγκελαρίου με τον Αμερικανό πρόεδρο στον Λευκό Οίκο θα φανεί άμεσα. Πάντως και μόνο το γεγονός ότι η Μέρκελ αποφάσισε να κάνει τόσα ταξίδια σε τόσο λίγο διάστημα (ακολουθούμενη από τον Γάλλο πρόεδρο σε κάποια από αυτά) είναι ένδειξη του φόβου που εμπνέει στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες το πέρασμα της αντιπαράθεσης σε ανώτερο επίπεδο από το σημερινό. Για πολλούς αναλυτές που παρακολουθούν στενά τα γεγονότα στην Ουκρανία, η γαλλογερμανική προσπάθεια είναι περισσότερο μια πράξη απελπισίας μπροστά στην απειλή ενός «γενικευμένου πολέμου» και λιγότερο ένα σημάδι ελπίδας για την εξεύρεση λύσης.
ΣΗΜ: Το άρθρο γράφτηκε πριν ολοκληρωθεί η τετραμερής συνάντηση στο Μινσκ.
Χ.Β
