Δ. ΜΑΝΟΣ
Συζητήσεις σαν τη σημερινή διεξάγονται μέσα σ’ ένα τοπίο που το ‘χουν καθορίσει οι εξελίξεις μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Ιράκ. Η πραγματική αποκάλυψη συντελείται κάτω από το βάρος αυτών των εξελίξεων.
Περισσότερο από οποιαδήποτε ανάλυση και ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση μπορούμε να πούμε πως η ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Ιράκ έχει συμβάλλει στην πτώση του μύθου της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης.
Βέβαια, εδώ και καιρό είχε -και εντός του συστήματος- ξεκινήσει μια διαδικασία αμφισβήτησης της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης. Τα στοιχεία ποσοτικά και ποιοτικά ήταν τέτοια που δεν μπορούσαν να «αγνοηθούν». Όμως, οι φρικιαστικές εικόνες των βομβαρδισμών -όσες κατάφεραν να σπάσουν το εμπάργκο της πληροφόρησης- σαν «χίλιες λέξεις» έχουν αποτυπωθεί, αποτελώντας την πιο πειστική ανάλυση.
Όλο και περισσότερο ο όρος ιμπεριαλισμός, ιμπεριαλιστική πολιτική, νοοτροπία κλπ επανέρχεται στο προσκήνιο. Είναι χαρακτηριστικό πως οι διάφορες «αυτοκρατορικές θεωρίες» που προσπάθησαν να καλύψουν το κενό δήθεν αριστερής προσέγγισης στην παγκοσμιοποίηση δεν αντιμετώπισαν και τόσο καλή τύχη. Άλλη υποδοχή περίμεναν κι άλλη τους γίνεται παρόλη τη μεγάλη προβολή που είχαν αρχικά εξασφαλίσει.
Το ερώτημα: «παγκοσμιοποίηση ή αμερικανοποίηση;»
Η πτώση του μύθου της παγκοσμιοποίησης συνίσταται πρώτα-πρώτα στην αμφισβήτηση αυτού που ο όρος δηλώνει ή υποτίθεται ότι δηλώνει.
Ας σκεφτεί απλά ο καθένας τι θα γινόταν αν πριν μια πενταετία (ίσως και πιο πρόσφατα) έθετε κάποιος, για προβληματισμό έστω, ένα τέτοιο ερώτημα. Σίγουρα θα κατακεραυνώνονταν από διάφορες πλευρές. Και εννοούμε φυσικά και τα «φίλια» πυρά της -κατ’ επίφαση- αριστερής σκέψης.
Όμως, τώρα θαρρείς κι έχουν «απελευθερωθεί» κάποιοι διανοούμενοι για να εκφράσουν όχι μόνο τον προβληματισμό τους, αλλά και την κατηγορηματική τους θέση όσον αφορά το ερώτημα.
Ο Ρόμπερτ Χάντερ Γουέντ, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο London School of Economics, υποστηρίζει ότι αυτό που ονομάστηκε «παγκοσμιοποίηση» έχει αποδώσει δυσανάλογα οφέλη στις ΗΠΑ περιορίζοντας ταυτόχρονα τα όρια αυτονομίας των υπολοίπων ιμπεριαλιστών.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει επειδή οι διεθνείς νομισματικές, συναλλαγματικές σχέσεις αλλά και η τεράστια επέκταση του χρηματοπιστωτικού τομέα έγιναν πάνω σε κανόνες, νόρμες και διαδικασίες που ευνοούσαν τις ΗΠΑ. Οι τελευταίες όχι μόνο δεν έχουν εγκαταλείψει τις βιομηχανικές πολιτικές τους, όπου οι δημόσιες χρηματοδοτήσεις και η δημόσια συμμετοχή αποτελούν βασική συνιστώσα αλλά αντίθετα μέσα από το λεγόμενο «στρατιωτικό κεϊνσιανισμό» και την ασπίδα της «αμυντικής πολιτικής» έχουν εντείνει τις παραπάνω πολιτικές. Την ίδια στιγμή πιέζουν τις άλλες χώρες να εγκαταλείψουν τις δικές τους εθνικές βιομηχανικές πολιτικές!
Δεν είναι ο μόνος αναλυτής, η μόνη φωνή που υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Τα «κρούσματα» αυξάνονται και μάλιστα δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι αμφισβητήσεις ξεκινούν από τη μεριά της… Ευρώπης.
Στο επίπεδο της «καθαρής» οικονομίας.
Στο οικονομικό επίπεδο πολλά ήταν τα στοιχεία που δεν ήταν καθόλου μα καθόλου συμβατά με το μύθο της παγκοσμιοποίησης: ο πραγματικός όγκος των εμπορικών συναλλαγών, οι άμεσες επενδύσεις, η άνιση συγκέντρωση των παγκόσμιων οικονομικών συναλλαγών κλπ. Ωστόσο όλα αυτά είτε δεν αναφέρονταν, είτε περνούσαν στα «ψιλά», είτε υποτιμούνταν.
Σήμερα ζούμε την επιρροή της πολιτικής, των πολιτικών εξελίξεων στη λεγόμενη σφαίρα της «καθαρής οικονομίας» όπου βέβαια φωτίζεται η…αθέατη πλευρά του φεγγαριού.
Ποια ήταν τα στοιχεία αυτά; Και πώς έχουν αναδυθεί από την αφάνεια; Πώς έχουν μετεξελιχθεί κάτω από το βάρος των διεθνών εξελίξεων; Πώς συμπλέκονται μ’ αυτές τις εξελίξεις;
Η εφημερίδα «Monde Diplomatique» αναφερόταν από το 1998 στην αποτυχία της παγκόσμιας προσπάθειας για μια Πολυμερή Συμφωνία για τις επενδύσεις και αναδημοσίευσε μάλιστα ένα κομμάτι από την Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τριμπιούν πολύ χαρακτηριστικό: «Είχε κανείς την εντύπωση ότι παρακολουθεί τη νεκρώσιμη ολονύχτια της παγκοσμιοποίησης. Αυτοί που πενθούσαν δεν κατάφερναν να αποδεχτούν το προφανές, δηλαδή ότι ο θάνατος πέρασε από ΄κει. Δεν είχαν διαύγεια, γιατί είχαν καθηλωθεί σε μια στάση άρνησης. Η κατάρρευση της παγκοσμιοποίησης τους προκάλεσε μια διανοητική κρίση που έμοιαζε με θρησκευτική κρίση».
Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στην εποχή Κλίντον όπου ο κοσμοπολιτισμός, το σπάσιμο των εθνικών συνόρων, το «πλανητικό χωριό» βρίσκονται στο απόγειο της σχετικής φιλολογίας. Παράλληλα, εκδηλώνονται οι πρώτες παγκόσμιες χρηματιστηριακές αναταράξεις (Ασία, Ρωσία κλπ) που δημιούργησαν και τις πρώτες σοβαρές διεθνείς ανησυχίες για το μέλλον της «παγκοσμιοποιημένης»οικονομίας.
Στα χρόνια που πέρασαν η διπλή χρηματιστηριακή κατάρρευση τόσο στην παραδοσιακή οικονομία όσο και στη λεγόμενη νέα (με τη διάλυση της φούσκας του διαδικτύου και της πληροφορικής) εξουδετέρωσαν ένα σημαντικό αγωγό άμεσων επενδύσεων. Και μάλιστα στις «αναπτυγμένες» περιοχές του πλανήτη, όπου έτσι ή αλλιώς είχε περιοριστεί η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση. Στις προνομιακές οικονομίες δηλαδή, όπως σωστά επισημαίνει ο καθηγητής Βεργόπουλος «άραγε είναι ποτέ δυνατόν να διαβεβαιώνεται η διεθνοποίηση εθνικών οικονομιών, τη στιγμή που κλυδωνίζεται η διεθνής επένδυση, η οποία αποτελεί τον κινητήρα των εξελίξεων;»
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει, οι εισαγωγές ξένων επενδύσεων μειώθηκαν κατά 59% στην ομάδα των αναπτυγμένων -διάβαζε ιμπεριαλιστικών- χωρών. Εντυπωσιακότερη πτώση κατέγραψαν οι εξαγωγές ξένων επενδύσεων, αφού μειώθηκαν παγκόσμια κατά 55%.
Ακόμη χαρακτηριστικότερο είναι αυτό που αναφέρει η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών ότι η εμπειρία των άμεσων επενδύσεων απέβη σχετικά επιτυχής μόνο στις χώρες που μπορούσαν να επιβάλλουν όρους στους ξένους επενδυτές! Ποιες είναι αυτές οι χώρες;
Τα συμπεράσματα δικά σας…
Εδώ, όμως, αγγίζουμε μια τρίτη πλευρά της συντελούμενης πτώσης του μύθου της παγκοσμιοποίησης στο χώρο της οικονομίας.
Το 1998 η κυβέρνηση Ουμπούσι της Ιαπωνίας με μια κίνηση που κόστισε το 11% του ακαθάριστου προϊόντος της χώρας διέσωσε με τα χρήματα της δημόσιας οικονομίας το κλονιζόμενο τραπεζικό σύστημα. Πολλοί μίλησαν για μια άτυπη(;) μορφή εθνικοποίησης. Πού εντασσόταν η ενέργειά της; Σε ποια συνιστώσα της παγκοσμιοποίησης;
Δεν ήταν την ίδια περίοδο που η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης έβαζε υπό την υψηλή προστασία και κάλυψη μια σύμπραξη τραπεζών για τη διάσωση του LT (με αμοιβαίο κεφάλαιο υψηλού ρίσκου) που κάλπαζε προς την πτώχευση; Οι «φίλοι του Αλ. Γκρίσπαν», όπως τους είχαν τότε αποκαλέσει, μάζεψαν σε 48 ώρες 3,7 δις δολάρια!
Κι αν αυτά συμβαίνουν την εποχή που η φιλολογία περί παγκοσμιοποίησης βρισκόταν στο απόγειο, που να εντάξει κανείς παρόμοιες και πιο πυκνές κινήσεις από -δεν είναι καθόλου τυχαίο αυτό- τις ιμπεριαλιστικές χώρες;
Την France Telecom δεν την ενίσχυσε γενναία από τον κρατικό προϋπολογισμό η γαλλική κεντροδεξιά κυβέρνηση, πετώντας μάλιστα έξω τη γερμανική εταιρεία κινητής τηλεφωνίας που η πρώτη είχε αγοράσει; Ας μην ξεχνάμε πως αυτή η κυβέρνηση έχει το πιο τολμηρό στην Ευρώπη πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων μηδέ και της France Telecom εξαιρουμένης!
Ο υπουργός άμυνας της Γαλλίας Μισέλ Αγιό Μαρί δε ζήτησε να εξαιρεθούν από το Σύμφωνο Σταθερότητας τα κονδύλια για την εθνική άμυνα;
Αλλά για να μείνουμε στο χώρο των τηλεπικοινωνιών, στη γερμανική Deutsche Telekom παρόλο που η κυβέρνηση Σρέντερ είναι μέτοχος μειοψηφίας, δεν αποκεφάλισε τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας; Οι κυβερνήσεις της Ολλανδίας και Φιλανδίας δεν αποφάσισαν πρόσφατα να διαθέσουν δισεκατομμύρια Ευρώ στην προσπάθειά τους να στηρίξουν τους Οργανισμούς τους των Τηλεπικοινωνιών, συμμετέχοντας σε συνεχείς αυξήσεις του μετοχικού τους κεφαλαίου;
Αλλά και στη μεταθατσερική Βρετανία η κυβέρνηση Μπλερ δεν ανακοίνωσε ότι διαθέτει 410 εκατομμύρια στερλινών για να στηρίξει την British Energy από σίγουρη κατάρρευση; (Η εταιρεία προμηθεύει το ? της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται σ’ όλη τη Βρετανία). Μήπως πέρυσι δεν επαναεθνικοποιήθηκε -και μάλιστα κάτω από το θόρυβο των απανωτών δυστυχημάτων- και η Rail track που ήταν εταιρεία διαχείρισης του δικτύου των βρετανικών σιδηροδρόμων;
Όλα τα παραπάνω παραδείγματα -παλιά και πρόσφατα- σε ποια διαδικασία παγκοσμιοποίησης ή έστω ολοκλήρωσης των οικονομιών να τα εντάξουμε;
Δεν είναι αλήθεια ότι μπροστά στην όξυνση της οικονομικής κρίσης αλλά και στην εκρηκτική διαπλοκή αυτής της κρίσης με τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις, ότι δέχονται πλήγματα και οι όποιες ολοκληρώσεις θεωρήθηκε ότι λαβαίνουν χώρα σε περιοχές του πλανήτη;
Πιο χτυπητή η περίπτωση του Συμφώνου Σταθερότητας που ο ηγετικός πυρήνας της ΕΕ επιθυμεί τη χαλάρωσή του, φορτώνοντας φυσικά το λογαριασμό στις εξαρτημένες χώρες της ΕΕ!
Ο κατάλογος των παραδειγμάτων και των στοιχείων είναι μακρύς.
Τα μέτρα προστατευτισμού της αμερικανικής κυβέρνησης για το χάλυβα ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων κι όσο ο καιρός περνάει τόσο υποχωρεί η οικονομική τους πλευρά κι αναδεικνύεται η πολιτική. Πολιτική που έχει να κάνει με την όξυνση του ανταγωνισμού ΗΠΑ-ΕΕ.
Εκτός από την επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ που συντελεί στην αποτροπή εκδήλωσης ενός χρηματιστηριακού κραχ, ο πόλεμος στο Ιράκ με ό,τι τον ακολουθεί θα είναι και μια εκφόρτωση της κρίσης στις πλάτες των υπολοίπων;
Είναι φανερό πως το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης δέχεται συνεχή πλήγματα…
Από την οικονομία στην ιδεολογία
Οι διανοούμενοι έχουν μπερδευτεί. Η έντονη ιμπεριαλιστική και επιθετική πολιτική των ΗΠΑ δεν μπορεί να συνδυαστεί με τον κοσμοπολιτισμό της παγκοσμιοποίησης. Η πολιτικοστρατιωτική διόγκωση του κράτους δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με το «λιγότερο κράτος» του νεοφιλελευθερισμού.
Για όσους, βέβαια, παρακολουθούσαν λίγο πιο βαθιά τις εξελίξεις εδώ δεν υπάρχει αντίφαση ή μάλλον υπάρχει αλλά είναι μάλλον φυσικό επακόλουθο μιας πολιτικής.
Ποτέ το «λιγότερο κράτος» δεν αφορούσε τους μηχανισμούς καταστολής και την ιμπεριαλιστική στρατιωτική μηχανή. Αντίθετα η όξυνση της κρίσης που παράγει η νεοφιλελεύθερη πολιτική έχει ανάγκη το «περισσότερο» κατασταλτικό κράτος στο εσωτερικό και το «περισσότερο» επιθετικό στρατιωτικό κράτος στο… εξωτερικό.
Όσοι βιάστηκαν να πειστούν για τους νέους ευέλικτους μισθοφορικούς στρατούς που, στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, θα είναι το δευτερεύον συμπλήρωμα μιας οικονομικής διαδικασίας που ενοποιεί τον κόσμο παρά τον διαιρεί, διαπιστώνουν πως κάθε άλλο παρά έτσι είναι τα πράγματα.
Γιατί η μείωση των οπλοστασίων δεν είναι παρά η αντικατάσταση και ο εκσυγχρονισμός τους με νέα φονικότερα, πιο ευέλικτα ίσως αλλά πιο επικίνδυνα και «αποτελεσματικά» όπλα.
Βέβαια, υπάρχει κάποιο δίκιο σ΄ αυτή την «έκπληξη». Και για να γίνει κατανοητό αυτό που λέμε αρκεί να ξεφυλλίσει κανείς το «Σχέδιο των ΗΠΑ για τον Νέο Αμερικανικό Αιώνα». Το …πόνημα δηλαδή τηςαφρόκρεμας (ή του κατακαθιού καλύτερα;) των αμερικάνικων ιεράκων. Εκεί θα διαπιστώσει πολύ εύκολα ότι τόσο σε σχετικούς όσο και σε απόλυτους αριθμούς προτείνεται η διόγκωση των εξοπλισμών σε όλα τα επίπεδα. Πρόγραμμα που ακολουθεί βέβαια κατά γράμμα -ή μάλλον έχει ξεπεράσει- η κυβέρνηση Μπους.
Στην πραγματικότητα η μετατροπή των ΗΠΑ από μια γιγαντιαία -στρατιωτικά- ιμπεριαλιστική δύναμη σε μια άλλη κολοσσιαία δημιουργεί μια σύγχυση στους ιδεολογικούς εκπροσώπους της παγκοσμιοποίησης.
Ο Φουκουγιάμα, ένας εκ των πολλών συγγραφέων του Σχεδίου, δείχνει να διαφοροποιείται σήμερα με την τροπή που ‘χουν πάρει οι εξελίξεις.
Η αμερικανική γεωπολιτική υπεροχή επικεντρώνεται στον στρατιωτικό, πολιτικό έλεγχο του εδάφους. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση είναι οικουμενική ως οικονομικό καθεστώς «οι ελεύθερες αγορές είναι το μόνο αποτελεσματικό σύστημα» γράφει ο Γιαν Νεντβέρσε Πιετέρσε στο Forum που αναδημοσιεύει η «Καθημερινή» (19/01/ 03). Είναι ένας από τους πολλούς που προσπαθούν να λύσουν το «γρίφο».
Απλά -όσο απλά γίνεται- οι εξελίξεις μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Ιράκ τοποθέτησαν τα ζητήματα στο πραγματικό τους βάθρο. Ανέδειξαν την πραγματική φύση, το μέγεθος και την ποιότητα των αντιθέσεων του σημερινού κόσμου.
Έτσι ένας επιθετικότατος ιμπεριαλισμός που πολύ απλά γράφει στα «παλιότερα των υποδημάτων του» τους υπόλοιπους ιμπεριαλιστές, που δείχνει με μια επικίνδυνη φυγή προς τα μπρος να μην υπολογίζει συμμαχίες και συστήματα ηγεμονίας, όλο και λιγότερο μπορεί να επικαλείται το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Παγκόσμια Τράπεζα κλπ. Κοντολογίς χάνει τα όποια στοιχεία «συναίνεσης» μπορούσε να εξασφαλίσει σε διεθνή βάση.
Ήδη εξάλλου το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα αποτελούν πεδία αντιπαράθεσης και πολέμου εδώ και καιρό. Κατακουρελιάζεται έτσι και το όποιο ιδεολογικό υπόβαθρο της «παγκοσμιοποίησης»: Κοσμοπολιτισμός, Πλανητικό χωριό, παγκόσμια αγορά, Νέες τεχνολογίες, Μεταϊστορία, Υπέρβαση της νεωτερικότητας, Πολυπολιτισμός, Μεταμοντέρνο και μικροθεώρηση, ετερότητα και ταυτότητα… Αυτές είναι μερικές από τις έννοιες και προσδιορισμούς της παγκοσμιοποιημένης εποχής που παρείσφρησαν και στις κοινωνικές επιστήμες (χωρίς αυτό να σημαίνει πως απορρίπτονται συλλήβδην)…
Ολόκληρο αυτό το οικοδόμημα, εποικοδόμημα εννοιών και προσδιορισμών δείχνει να δοκιμάζεται από τον «πόλεμο των πολιτισμών», τις θεωρίες της ευγονικής που επανακάμπτουν, μέχρι και τη θεωρία της «αθέατης δημιουργίας» που προσπαθεί να αντικαταστήσει- να απαγορεύσει ουσιαστικά τη θεωρία της εξέλιξης.
Όταν η αγιαστούρα του πάστορα αναγορεύεται σε επιστήμη, όταν ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός «ντύνει» την πολιτική θεωρία και στρατηγική, όταν ο φόβος, ο τρόμος και η γενικευμένη ανασφάλεια θυμίζουν εποχές πτώσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όταν, τέλος, ο πιο τυφλός ιμπεριαλιστικός σωβινισμός αναγορεύεται σε υπέρτατη αρχή είναι φανερό ότι πια στο ιδεολογικό οπλοστάσιο της ιμπεριαλιστικής φιλολογίας τα περιθώρια είναι πολύ στενά για έννοιες, όπως η παγκοσμιοποίηση, η οικουμενικότητα κλπ.
Αν η πτώση του τείχους του Βερολίνου το ’91 επανέφερε την αστική υποκρισία περί ανθρώπινων δικαιωμάτων -ρητορική που η χοντροκομμένη αστικούρα της είχε κριτικαριστεί ακόμη από το «νεκρό» Μαρξ- η δεκαετία κλείνει μ’ ένα πραγματικό κόλαφο για τα λεγόμενα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ατομικές ελευθερίες, τη στοιχειώδη προσωπική ασφάλεια. Μαζί της ο πραγματικός φονταμενταλισμός και ο ρεβανσισμός του κεφαλαίου για ολοκληρωτική κυριαρχία συμπαρασύρουν κάθε έννοια διεθνούς διευθέτησης, συναίνεσης, «παγκοσμιοποίησης». Αυτή τελευταία φαίνεται ότι είναι μία σημαντική παράπλευρη απώλεια των «χειρουργικών» βομβαρδισμών που έπληξαν όχι μόνο το Ιράκ, αλλά συνολικά τον πλανήτη και τις σταθερές του.
Είναι φανερό πως ο φανατισμός της ηγετικής ομάδας των ΗΠΑ, ενώ είναι αποκαλυπτικός ταυτόχρονα είναι και πολύ «λίγος» για να αντιμετωπίσει τον νέο (ή παλιό;) κόσμο που αναδύεται απειλητικά. Το κενό έχουν ήδη αρχίσει να το αντιλαμβάνονται αρκετά καλά μυαλά στο κυρίαρχο αστικό- ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο. Τούτο το στοιχείο πιστεύουμε πως ίσως τροποποιεί κάπως τις προτεραιότητες στο ιδεολογικό- πολιτικό μέτωπο που είναι υποχρεωμένες ν΄ ανοίξουν εκείνες οι δυνάμεις που αναφέρονται σε μια διαφορετική, πραγματικά αντικαπιταλιστική- αντιιμπεριαλιστική προοπτική
Αυξημένες και πιο σύνθετες ιδεολογικές προτεραιότητες
Κάποιοι πριν λίγο καιρό χαιρέτισαν το βιβλίο των Νέγκρι και Χαρτ «Η αυτοκρατορία» σαν μια θεωρητική επεξεργασία που επανεισάγει τις «μεγάλες ιστορικές αφηγήσεις», τις μακροθεωρήσεις και τις οικονομικοπολιτικές αναλύσεις που η κοινωνιολογία του μεταμοντέρνου είχε εξωθήσει.
Βέβαια, κανένας δε ρώτησε όχι τις πλατιές μάζες, το στενότερο, έστω, κύκλο των ανθρώπων που ασχολούνται με την πολιτική για τις εισαγωγές –εξαγωγές θεωριών και κοινωνιολογικών προσεγγίσεων. Υποτίθεται ότι πρέπει να είμαστε «της μόδας» και μέσα στο πνεύμα της …εποχής. Σύμφωνοι, αλλά από πού…εκπορεύεται αυτό το πνεύμα;
Για να το πούμε πιο απλά, θέση μας είναι ότι από πολλές πλευρές καλλιεργείται το έδαφος και γίνονται διάφορες προσπάθειες θεωρητικών συγκολλήσεων προκειμένου να παρουσιαστεί μια αξιόπιστη, ρεφορμιστική εναλλακτική θεωρία, τώρα που ο μύθος της παγκοσμιοποίησης παρασέρνει στην πτώση του όλο το ιδεολογικό οπλοστάσιο της δεκαετίας που ακολούθησε την πτώση του τείχους του Βερολίνου.
Είναι φανερό ότι η «Αυτοκρατορία» δεν … «πούλησε». Από την άλλη, η συζήτηση για την επάνοδο του Κεϋνσιανισμού, για μια εναλλακτική οικονομική πολιτική βρίσκει θέση στις στήλες εφημερίδων και περιοδικών αλλά και στα βήματα των συνεδρίων σαν το Νταβός (πχ. Λούλα).
Τι είναι αυτό που φέρνει «τα αλώνια στα σαλόνια» για να θυμηθούμε και λίγο το σοφό λαό;
Τι είναι εκείνο που αναγκάζει μια πλειάδα αστέρων της μεταψυχροπολεμικής εποχής από τον Κρούγκμαν και το Σόρος μέχρι τον Φουκουγιάμα και τον Μπρεζίνσκι να είναι επιφυλακτικοί και επικριτικοί απέναντι στην ακροδεξιά ηγεσία που οδηγεί τη φρεγάτα της ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας; Τι τους κάνει να κρατάνε αποστάσεις;
Για να απαντήσει κανείς σ’ αυτά τα ερωτήματα δεν έχει παρά να διατρέξει τους δρόμους και τις πλατείες όλου του κόσμου που φιλοξένησαν τις αντιπολεμικές λαοθάλασσες του Φλεβάρη και του Μάρτη.
Δεν έχει παρά να περάσει από τη Φλωρεντία και τη Γένοβα, να κάνει μια «στάση» στα ένοπλα κινήματα του Νεπάλ, των Φιλιππίνων, της Ινδίας, ν’ αναγνωρίσει στις απεργίες του προλεταριάτου της Ιταλίας και της Γερμανίας όχι πια τις μάχες οπισθοφυλακής αλλά τους προάγγελους αυτού που έρχεται.
Και για να συνεισφέρουμε και ‘μεις σ’ αυτή τη… συζήτηση θα προσκομίσουμε για άλλη μια φορά εκείνο που έγραφε ο γνωστός “Economist” το 1998 σ’ ένα άρθρο του που είχε τίτλο «Αλήθειες και πλάνες για τη Μεγάλη Ύφεση»: «Αντίθετα με τους «γραφικούς μύθους» ήταν ο πόλεμος και όχι το Νιου Ντιλ που επέφερε την αποφασιστική μείωση της ανεργίας».
Αυτός είναι ο κυρίαρχος κυνισμός απέναντι στον οποίο διάφοροι προσπαθούν να «κρατήσουν αποστάσεις» αλλά και να προτείνουν τις γραφικές εναλλακτικές τους ουτοπίες. Κι αν αυτές οι ουτοπίες και γραφικότητες παίρνουν κάποια υπόσταση σήμερα, το «χρωστάνε» ακριβώς στην απειλή που αντιπροσωπεύει για το κυρίαρχο ιμπεριαλιστικό σύστημα η τεράστια σε όγκο αφύπνιση των λαών. Αφύπνιση που ίσως δεν έχουμε δει παρά τη…μύτη της.
Χρειάζεται ένα σαφές ιδεολογικό μέτωπο απέναντι στον ιδιότυπο αυτό ρεφορμισμό του «άλλου εφικτού κόσμου», της «άλλης παγκοσμιοποίησης», τώρα ειδικά που ο κυρίαρχος μύθος δείχνει να καταρρέει.
Χωρίς να παύει να υφίσταται το τεράστιο καθήκον της αποκάλυψης της πραγματικής φύσης του ιμπεριαλισμού-καπιταλισμού, μπορούμε να πούμε πως το καθήκον αυτό ο έχει φέρει εις …πέρας ο ίδιος ο ιμπεριαλισμός όχι μονάχα δείχνοντας τα δόντια του, αλλά κατασπαράζοντας χώρες και λαούς.
Είναι αναγκαίο συνεπώς αυτό το ιδεολογικό μέτωπο. Γνώριμοι δρόμοι θα έλεγε κάποιος. Γιατί τέτοιες προτάσεις έχουν…ξαναγίνει έχοντας τη μορφή της «ειρηνικής συνύπαρξης», των «τριών κόσμων», του «κέντρου και της περιφέρειας» κλπ. Έχουν ξαναυπάρξει «αριστερές» εκδοχές …παγκοσμιοποίησης χωρίς την αναγκαία συνθήκη της ανατροπής του ιμπεριαλισμού, βεβαίως! Τη συνέχεια τη γνωρίζουμε όλοι…
Η διαφορά της σημερινής εποχής βρίσκεται όμως στην ταχεία αποκάλυψη της ιμπεριαλιστικής φρικαλεότητας.
Δεν μπορεί ν’ αγνοηθεί σήμερα ο ιμπεριαλισμός. Και δεν μπορεί, γιατί τις ασφαλιστικές δικλείδες του συστήματος φρόντισε το ίδιο το σύστημα να τις καταστήσεις αναξιόπιστες και τελικά γραφικές. Αυτό είναι το νέο στοιχείο που καθορίζει και τα καθήκοντα της σημερινής εποχής.
Χρειάζεται συνεπώς το αντιπολεμικό κίνημα να μπολιαστεί- για να χρησιμοποιήσουμε μια ξεχασμένη λέξη της αριστεράς- από τις ιδέες για την ανατροπή του ιμπεριαλισμού. Η ήττα του ιμπεριαλισμού μερικά και πολύ περισσότερο συνολικά είναι αυτή που θ’ ανοίξει το δρόμο και θα καταστήσει εφικτή μια άλλη προοπτική.
Θα το ανακαλύψουν αυτό οι λαοί. Απλά -όσο απλά βέβαια γίνεται κάτι τέτοιο- πρέπει να υπάρχουν εκείνοι που θα το λένε και θα το υπενθυμίζουν -μέσα στη λαϊκή δράση και όχι έξω απ’ αυτήν- στους εργαζόμενους, στη νεολαία και στους λαούς για τις αναπόφευκτες συγκρούσεις που έρχονται.
