Γιατί γράφηκε αυτό το κείμενο, τι προσπαθώ να πω.
Εν αρχή είναι η αναγνώριση της κατάστασης. Ποια είναι αυτή, από τι χαρακτηρίζεται, πού πάει.
Κυρίαρχο χαρακτηριστικό η επίθεση του κεφαλαίου στην εργατική τάξη. Ακόμη η εκστρατεία επανακατάκτησης. Ιδιαίτερα στοιχεία της κατάστασης ο ανταγωνισμός, τα παραγόμενα αδιέξοδα και κίνδυνοι που γεννιούνται. Δείχνει να περνάμε από έναν κόσμο σ’ έναν άλλον. Από τον κόσμο του «νεωτερικού καπιταλισμού» (για να χρησιμοποιήσω έναν όρο των «πεφωτισμένων» αστών και ρεφορμιστών) στον κόσμο της ανοιχτής καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Πού οφείλεται αυτό;
Βασικά και κατ’ αρχάς στην ίδια τη φύση του συστήματος. Στην ακόρεστη δίψα του κεφαλαίου για κέρδη.
Στην ασυγκράτητη τάση του ιμπεριαλισμού για επέκταση και κυριαρχία.
Αυτά ωστόσο το χαρακτήριζαν πάντα. Τι είναι αυτό που άλλαξε, ποιοι οι όροι ανατροπής; Μπορούμε λόγου χάρη να τους αναζητήσουμε στην οικονομία; Αλλά αν συγκρίνουμε, σήμερα είναι πολλαπλάσια η παραγωγή, πολύ υψηλοτέρα τα επίπεδα παραγωγικότητας, πολύ περισσότερος ο παγκόσμιος πλούτος.
Άρα θα πρέπει αυτούς τους όρους να τους αναζητήσουμε αλλού. Ποια η βασική, η θεμελιώδης μεταβολή και αυτή που επέτρεψε στις δυνάμεις του συστήματος να «απελευθερώσουν» τα πιο αντιδραστικά, τα πιο επιθετικά τους χαρακτηριστικά; Κατά την άποψή μου, αυτοί οι όροι βρίσκονται στην αποσυγκρότηση της εργατικής τάξης, στην αποσύνθεση του κομμουνιστικού κινήματος, στην παλινόρθωση στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, στην ήττα και τη συνολική ανατροπή των παγκόσμιων συσχετισμών σε βάρος των λαών. Αυτοί οι αρνητικοί συσχετισμοί είναι που δίνουν τη δυνατότητα στις δυνάμεις του συστήματος να επιβάλλουν τους όρους τους. Να αδρανοποιούν τον κόσμο. Ακόμη περισσότερο, να ελέγχουν τις όποιες αντιδράσεις. Να τις αποπροσανατολίζουν και να τις εκτρέπουν. Να ποδηγετούν κινήματα μέχρι του σημείου να τα θέτουν στην υπηρεσία τους. Ή αν παραστεί ανάγκη να συγκεντρώνουν δυνάμεις, να περισφίγγουν, να συνθλίβουν, να συντρίβουν τους τυχόν «δυστροπούντες».
Δεν ήταν πάντα έτσι! Αν πάμε κάμποσα χρόνια πιο πίσω θα δούμε ότι η πάλη των λαών είχε και συγκρότηση και δυναμική και αποτελεσματικότητα. Και συνέβαινε έτσι επειδή στα πλαίσιά της δρούσε η δύναμη που συγκροτούσε την πάλη των λαών και της προσέδιδε προοπτική. Υπήρχε σαν πυρήνας, κορμός ισχύος και οδηγητική της δύναμη το εργατικό επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα. Αυτό δίνει ένα βασικό συμπέρασμα. Ότι τόσο η παρουσία και ο ρόλος του εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος όσο και η απουσία του απ’ ένα σημείο και μετά είχαν την αποφασιστική επίδραση όχι μόνο στην πορεία της πάλης των λαών αλλά και συνολικά στην πορεία της ανθρωπότητας προς τα εμπρός ή προς τα πίσω.
Αυτά αποτελούσαν εκφράσεις συγκεκριμένων ιστορικών εξελίξεων που καθόρισαν την πορεία της ταξικής πάλης εδώ και περίπου ενάμιση αιώνα. Κατ’ αρχάς της σύνδεσης της πάλης της εργατικής τάξης με την κομμουνιστική κοσμοαντίληψη. Αυτή υπήρξε μια τομή στην ιστορία που άλλαξε συνολικά την πορεία της ανθρωπότητας. α) Προσέφερε στην εργατική τάξη τα θεωρητικά, ιδεολογικά και πολιτικά εφόδια που της έδωσαν τη δυνατότητα να συγκροτηθεί στο ανώτερό της επίπεδο. β) Προσέφερε στα προαιώνια οράματα και προσδοκίες των λαών για μια κοινωνία δικαίου, την κοινωνική δύναμη που ήθελε και μπορούσε να δώσει υπόσταση, να πραγματοποιήσει αυτά τα οράματα. Αυτή η σύζευξη ήταν που οδήγησε την πάλη των λαών σε άλλα επίπεδα, που οδήγησε στην ανάπτυξη του κινήματος και στην κορύφωση του 1917 την επέτειο της οποίας τιμούμε σήμερα. Μια εξέλιξη που οδήγησε στην ανάπτυξη ενός απελευθερωτικού κινήματος παγκόσμιων διαστάσεων και το οποίο άλλαξε την μορφή του κόσμου. Το ότι το κίνημα αυτό έπιασε κάποια στιγμή τα συγκεκριμένα για την περίοδο εκείνη όριά του, το ότι οδηγηθήκαμε τελικά στην παλινόρθωση και την ήττα, θέτει σίγουρα πολλά και σοβαρά ζητήματα, δεν αλλάζει ωστόσο ούτε διαγράφει αυτά που έχουν συντελεστεί.
Αυτές οι διαπιστώσεις εμπεριέχουν και τις απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν τεθεί. Τι είναι αυτό που αντιμετωπίζουμε; Αν και πώς μπορούν να αλλάξουν αυτοί οι αρνητικοί συσχετισμοί; Ποιες οι δυνάμεις που θέλουν και μπορούν να πετύχουν κάτι τέτοιο. Μέσα από ποιους δρόμους, τρόπους και στη βάση ποιων όρων;
Το πρώτο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση σαν τέτοια που είναι. Σαν αναμέτρηση. Σαν αναμέτρηση ανάμεσα στις δυνάμεις του συστήματος από τη μια και τον κόσμο της δουλειάς, συνολικά τους λαούς από την άλλη. Μια αναμέτρηση που η έκβασή της θα κρίνει την μορφή του κόσμου για την επόμενη ιστορική περίοδο. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν καμιά θέση αυταπάτες για αναζήτηση λύσεων στα πλαίσια του συστήματος και με τους όρους του. Ότι δεν μπορούμε να αναζητούμε δυνάμεις αλλαγής στα πλαίσια του συστήματος αλλά μόνο έξω και ενάντια σ’ αυτό. Θεωρώ ότι η μόνη δύναμη που μπορεί να επωμιστεί το βάρος μιας τέτοιας αναμέτρησης είναι η εργατική τάξη. Με βάση τα χαρακτηριστικά της, τον ρόλο της στην παραγωγή και την κοινωνία, τις δυνατότητες που μπορεί να αναπτύξει. Η μόνη δύναμη που μπορεί να αλλάξει τους παγκόσμιους συσχετισμούς με βάση το ότι η ύπαρξη και λειτουργία της εκτείνεται σε παγκόσμια κλίμακα και το ότι η δράση της όπως έχει ήδη ιστορικά αποδειχτεί, μπορεί να αποκτήσει διεθνιστικά χαρακτηριστικά. Υπό έναν όρο. Την εκ νέου συγκρότησή της σε τάξη για τον εαυτό της. Μια συγκρότηση που για να πραγματοποιηθεί στο ανώτερό της επίπεδο προϋποθέτει την σύνδεσή της με την κομμουνιστική κοσμοαντίληψη και σε μια κατεύθυνση συνολικής ανασύστασης ανασυγκρότησης του Επαναστατικού Εργατικού Κομμουνιστικού Κινήματος και στη βάση των απαιτήσεων της εποχής μας. Μια εξέλιξη που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνο στα πλαίσια της ταξικής πάλης και με όρους ταξικής πάλης. Αυτό είναι που θέτει ένα ακόμη ζήτημα ιδιαίτερης σημασίας. Την αναγκαιότητα ανασυγκρότησης των μετώπων πάλης των εργαζόμενων λαϊκών μαζών. Οφείλει να είναι κατανοητό ότι έξω απ’ αυτό καμιά κατεύθυνση, κανένα πρόγραμμα, καμιά στρατηγική δεν έχει έδαφος να πατήσει, δεν μπορεί να πάρει πραγματική υλική, πολιτική υπόσταση και θα γυρνάει απλώς γύρω από τον εαυτό της. Ταυτόχρονα και με βάση το σύνολο των εξελίξεων έχει τεθεί σαν βασική προϋπόθεση ένα κρίσιμο ζήτημα. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των λαϊκών μαζών. Αυτή που αποτελούσε το έδαφος πάνω στο οποίο πατούσαν και αντλούσαν δύναμη, αντοχές και διάρκεια οι κομμουνιστές. Μια εμπιστοσύνη που έχει κλονιστεί από την παλινόρθωση, την ήττα, την χρόνια κυριαρχία στο κίνημα ρεφορμιστικών και οπορτουνιστικών δυνάμεων αλλά και από την αδυναμία όσων επιμένουν να υπηρετούν την κομμουνιστική υπόθεση να δώσουν ολοκληρωμένες απαντήσεις. Για να το θέσω σύντομα, απλά και επιγραμματικά. Δεν μπορεί να προχωρήσει αποτελεσματικά η πορεία ανασύστασης ανασυγκρότησης του εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος χωρίς την παράλληλη πορεία ανάκτησης της εμπιστοσύνης των εργαζόμενων λαϊκών μαζών. Δεν μπορεί να ανακτηθεί αυτή η εμπιστοσύνη χωρίς πειστικές απαντήσεις στο ζήτημα της παλινόρθωσης, της ήττας. Δεν μπορεί να ανακτηθεί, χωρίς αυτές οι απαντήσεις να οδηγούν με πειστικό τρόπο στην επαναθεμελίωση της άποψης ότι ο σοσιαλισμός δεν είναι ουτοπία αλλά η μόνη και εφικτή απάντηση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος της δουλειάς και συνολικά οι λαοί. Δεν μπορεί να ανακτηθεί, αν οι κομμουνιστές δεν είναι αυτοί που θα πρωτοστατούν στην ανάπτυξη της λαϊκής πάλης, στον αγώνα για την ανασυγκρότηση των μετώπων πάλης των εργαζόμενων λαϊκών μαζών και της νεολαίας. Δεν είναι εύκολα όλα αυτά, ούτε και μπορούν να πραγματοποιηθούν από την μια στιγμή στην άλλη. Όμως δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
*Η παρουσίαση έγινε στην Θεσσαλονίκη, στο βιβλιοπωλείο ΒΙΒΛΙΟρυθμός, την Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2017.
