Αν δεν συνέβαινε η πάνω από το 11,7% πτώση της αξίας των τραπεζικών μετοχών στο χρηματιστήριο στη συνεδρίαση της 25/9, η ανησυχητικά σημαντική είδηση της εβδομάδας θα ήταν η πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) –κεντρική τράπεζα της χώρας αν δεν υπήρχε η ενοποίηση με την ΕΚΤ- για «σπάσιμο» της Τράπεζας Πειραιώς, μιας δηλαδή εκ των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, σε δύο τμήματα, «καλό» και «κακό»! Πρόταση που έσπευσε να ακυρώσει ο διευθύνων σύμβουλος της Πειραιώς, Μεγάλος (όνομα και πράγμα), που διορίστηκε από το κερδοσκοπικό fund του Πόλσον ύστερα από μεγάλες κόντρες με την «ιθαγενή» γενική διοίκηση. Ο οποίος δήλωσε πως η τράπεζα «μόνη της θα δώσει λύση» στο πρόβλημα, εκκαθαρίζοντας και περικόπτοντας δικά της προγράμματα όπως εκείνο της βαλκανικής επέκτασης που έτσι και αλλιώς είχε αρχίσει να περιστέλλεται.
Αυτά τα ασυνήθιστα που συμβαίνουν στην καρδιά του εξαρτημένου καπιταλιστικού συστήματος, δηλαδή τις τράπεζες, είναι αποτέλεσμα της σκληρής αντιπαράθεσης ΔΝΤ και ΕΚΤ αλλά και των αντιθέσεων μέσα στην ΕΚΤ, με τυπικό επίδικο το ελληνικό δημόσιο χρέος αλλά με διακυβεύσεις πολύ μεγαλύτερες και ουσιαστικότερες.
Η κλασική αντιπαράθεση
Και από τη στήλη του Οικονοκόσμου και σε άλλα άρθρα της εφημερίδας έχουμε εντοπίσει -επανειλημμένα- ως πρώτο και βασικό πεδίο ανταγωνισμού την προσπάθεια της υπερατλαντικής πλευράς να αναγνωριστεί το ελληνικό χρέος ως μέρος του ενιαίου χρέους της ευρωζώνης. Και όταν λέμε «αναγνωριστεί» εννοούμε κατά βάση από τους Γερμανούς. Κάτι τέτοιο θα είχε προφανείς και λιγότερο προφανείς οικονομικοπολιτικές συνέπειες, που θα έφερναν σε δυσχερή θέση –είναι το σημείο που πρέπει να συγκρατήσει κανείς- τους τελευταίους. Και που θα τους υποχρέωναν σε υποχωρήσεις αποδυνάμωσης του κυρίαρχου οικονομικού τους ρόλου στην Ευρώπη που τόσον καιρό χρησιμοποιούν ως γεωπολιτικό τους υποκατάστατο. Το ΔΝΤ στο βαθμό που δεν μπορεί να επιβάλει μέσω των κλασικών πιέσεων και πέραν ενός ορισμένου ορίου (συνταξιοδοτικό σύστημα κ.λπ.) στη χώρα την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους -καθώς κινδυνεύει το υποζύγιο να… ψοφήσει αλλά και επειδή πρέπει να δείξει και «καλό πρόσωπο»- έχει βρει πεδίο αντιπαράθεσης λαμπρό στο τραπεζικό της πρόβλημα. Που βέβαια δεν είναι ό,τι πιο αποσταθεροποιητικό για τη μελλούμενη τραπεζική ενοποίηση της Ευρώπης, ειδικά συγκρινόμενο, π.χ., με το ιταλικό τραπεζικό σύστημα, ακόμα και με τους «σκελετούς» της γερμανικής DB, ωστόσο έφτασε πια να αποτελεί «πρόβλημα» σε μεγάλο βαθμό από τις μνημονιακές πολιτικές που εφαρμόστηκαν σε δύο επίπεδα:
Το ένα είναι ότι κατά βάση τα μέχρι τώρα «κουρέματα» του χρέους τα ακριβοπλήρωσαν οι μέτοχοι των τραπεζών και οι ντόπιοι κάτοχοι ομολόγων. Το άλλο είναι ότι αυξήθηκαν τα κόκκινα δάνεια κατά βάση των επιχειρήσεων αλλά και των πολιτών γενικότερα. Τα δάνεια αυτά λόγω της παράτασης της εκκρεμότητας των διάφορων αξιολογήσεων αλλά και εξαιτίας της διάστασης μέσα στις ίδιες τις τράπεζες δεν έχει γίνει κατορθωτό να εκκαθαριστούν ή να πωληθούν με έναν σχεδιασμένο τρόπο. Πράγμα που θα επέτρεπε στοιχειωδώς να επανασχεδιαστεί ο εγχώριος επιχειρηματικός χάρτης (π.χ. ο Πόλσον κατέχει το 26% των μετοχών της Πειραιώς, ενώ από την άλλη ο SSM, o χρηματοπιστωτικός μηχανισμός εποπτείας των Ευρωπαίων, προσπαθεί να ελέγξει τη διαδικασία «εκκαθάρισης»).
Τι απαιτεί το ΔΝΤ
Το ΔΝΤ απαιτεί νέα ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών ώστε να… ξεπεραστεί, λέει, το πρόβλημα των κόκκινων δανείων. Επειδή όμως η ανακεφαλαιοποίηση συνδέεται με το αντίθετό της, δηλαδή την απομείωση –ουσιαστικά κούρεμα- της τιμής των μετοχών, και απαιτεί νέες αντιστοιχίσεις τιμών ανάμεσα στις παλιές και τις νέες μετοχές που εκδίδονται για την εξεύρεση νέων κεφαλαίων, είναι σίγουρο ότι θα δημιουργήσει μεγάλη αναταραχή. Και όχι μόνο στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Έτσι δηλώθηκε ανοιχτά από τον SSM πως δεν υπάρχει ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Η πρόταση της ΤτΕ, που δεν μπορεί να μην έχει «άρωμα» Στουρνάρα, πολύ πιθανόν θέλει να προλάβει τέτοιες εξελίξεις και να χωρίσει το «άρρωστο» μέλος από το «υγιές» που πρόκειται να αξιολογηθεί. Ειδικά σε μια τράπεζα που φαίνεται αν όχι να λύνουν τουλάχιστον να… δένουν οι Αμερικάνοι. Γιατί, απ” ό,τι έδειξαν οι εξελίξεις, μάλλον το ΔΝΤ έχει καταφέρει να επιβάλει την πολιτική του επισπεύδοντας τα κρίσιμα τεστ των τραπεζών, συνεπικουρούμενο και από το γερμανικό εκλογικό αποτέλεσμα και την αναταραχή που προκαλεί εντός της ΕΕ.
ΕΚΤ και «επενδυτές»
Αλλά και μέσα στην ΕΚΤ (που μερικές φορές έδειχνε να «συμπλέει» με το ΔΝΤ απέναντι στους Γερμανούς) τα πράγματα δεν είναι ομαλά και ενιαία. Το μέγα θέμα της τραπεζικής ενοποίησης βρίσκεται ήδη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και φαίνεται, τουλάχιστον σε επίπεδο ΕΚΤ, να έχουν παρθεί κάποιες αποφάσεις, ωστόσο δεν βλέπουν όλοι το «ίδιο» πράγμα. Οι Γερμανοί είναι φανερά υπέρ της εποπτείας, ενώ οι Γάλλοι υπέρ της πιο «θαρραλέας» ενοποίησης των ίδιων των τραπεζών. Σε αυτό το σημείο η ΕΚΤ είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει τα πιο αυστηρά κριτήρια της λεγόμενης Bασιλείας 3 που συναποφάσισαν οι χρηματοπιστωτικοί εκπρόσωποι των βασικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Και αυτό αποτελεί μία επιπλέον πίεση…
Κάπου εδώ υπεισέρχεται και ο παράγοντας «επενδυτές» – μιλάμε για τα τρία επενδυτικά σχήματα σαφώς αμερικάνικης και αγγλοσαξονικής ιθαγένειας που έχουν επενδύσει σε ελληνικές τραπεζικές μετοχές. Αυτοί, και όσο σταθεροποιούνταν η μνημονιακή κατεύθυνση της κυβέρνησης, έβλεπαν να αυξάνονται τα κέρδη τους. Πράγματι, μετά από καιρό, οι τραπεζικές μετοχές, που για ένα χρηματιστήριο όπως το ελληνικό παίζουν ρόλο «ατμομηχανής», είχαν αρχίσει να ανακάμπτουν (με άνοδο στο 1,5%) και να γελά και το… χειλάκι των ντόπιων –υπό εποπτεία- πικραμένων διαχειριστών.
Η όλη όμως φιλολογία περί ανακεφαλαιοποίησης έχει ανατρέψει το σκηνικό. Δεν αποκλείεται συνεπώς μια αλλαγή πλεύσης όχι προς την κατεύθυνση της αποχώρησης (και οικονομικά και γεωπολιτικά κάτι τέτοιο δεν στοιχειοθετείται, αν και τίποτε δεν μπορεί πια να απορριφτεί). Αντίθετα, η πτώση της τιμής των τραπεζικών μετοχών μπορεί να οδηγήσει σε μια εντονότερη εμπλοκή των αμερικάνων κερδοσκόπων, που –σε αυτή την εκδοχή- θα αγοράσουν μαζικά μετοχές σε τιμές εξευτελιστικές!
Είναι φανερό πως με το ενδεχόμενο μιας τέτοιας επέλασης και με το ΔΝΤ να σαλπίζει την ανακεφαλαιοποίηση, ο SSM και η ΕΚΤ θα βρεθούν εμπρός σε ασυνήθιστα, εντός ευρωπαϊκού εδάφους, τετελεσμένα. Προς το παρόν οι ξένοι «επενδυτές» φαίνεται να ακούνε προσεκτικά τις διαβεβαιώσεις του SSM, με τον οποίο εκ των πραγμάτων βρίσκονται σε αντίθετη θέση, για τον έλεγχο των τραπεζών, αλλά τίποτε δεν αποκλείεται στο μέλλον, το όχι και τόσο μακρινό…
Ψύχραιμοι… αγχωμένοι
Εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι η αλλαγή πλεύσης της ΕΚΤ, που μάλλον εσπευσμένα θα προχωρήσει σε νέα στρες τεστ τις ελληνικές τράπεζες το Φλεβάρη του 2018, αν και ψύχραιμος ο σούπερ επικεφαλής της δηλώνει πως κάτι τέτοιο «ήταν προγραμματισμένο». Δεν είναι μόνο όμως τα τεστ, αλλά ταυτόχρονα και η διαδικασία αναθεώρησης των προβληματικών τους στοιχείων (δηλαδή των κόκκινων δανείων) και η εισαγωγή των νέων λογιστικών προτύπων με την αναθεώρηση των διαφόρων μοντέλων διαχείρισης που πρέπει να εκτελεστούν και να «τρέξουν» ταυτόχρονα.
Το γερμανικό εκλογικό αποτέλεσμα και η εσπευσμένη επίσκεψη Ντάισελμπλουμ για τα κόκκινα δάνεια, συνδυασμένα με όλο αυτό το… σύννεφο, έδωσαν μία… μπόρα σημαντικότατης πτώσης των τιμών των τραπεζικών μετοχών, που από την αρχή του έτους έχουν απολέσει το ? της αξίας τους! Για να έχουμε ένα μέτρο, ας φανταστούμε κάτι τέτοιο να συνέβαινε στους τραπεζικούς κύκλους κάποιας χώρας του ιμπεριαλιστικού μητροπολιτικού κέντρου.
Μια αύξηση του τζίρου έλαβε όντως χώρα στο ελληνικό χρηματιστήριο, πλην όμως με… αρνητικό πρόσημο καθώς εκδηλώθηκε ένα μαζικό shell off, μαζικό ξεπούλημα μετοχών γενικότερα, που συμπαρέσυρε παραδοσιακές ελληνικές βιομηχανίες όπως του Μυτιληναίου. Μόλις την επόμενη μέρα και ενώ η πτώση της τιμής των μετοχών σταθεροποιούνταν, κάποιες ελληνικές βιομηχανίες (Φουρλής, Τιτάν, Μότορ Όιλ, Ελλάκτωρ κ.λπ.) ανέκτησαν το 1,5% της αξίας τους.
Η αναταραχή αυτή φαίνεται προς το παρόν να περιορίζεται στην… ευρωπαϊκή παρωνυχίδα, με την αστική τάξη –από τη θέση της… μπάλας- να βλέπει το παιχνίδι να γίνεται όλο και πιο χοντρό. Για άλλη μια φορά οι ευρωπαίοι «συνεταίροι» δεν της κάνουν τη χάρη και είναι έτοιμοι να εκθέσουν το τραπεζικό σύστημα της χώρας, με όποιες περιορισμένες –γι” αυτούς- επιπτώσεις παράγονται στην κερδοφορία της ελληνικής «επαρχιώτικης» χρηματαγοράς.
Προφανώς και δεν οδηγούνται από αυτοκτονικό ιδεασμό καθώς επείγονται να παρουσιάσουν μια εικόνα ευρωστίας, να παίξουν δηλαδή το παιχνίδι του ΔΝΤ με τους δικούς τους όρους.
Ο λογαριασμός
Προς το παρόν το λογαριασμό τον πληρώνουν οι ντόπιοι μεγαλοαστοί και τραπεζίτες, αλλά για πόσο θα περιορίζουν σε αυτήν την ευρωπαϊκή «εσχατιά» τις συνέπειες της δικής τους αντιπαράθεσης με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού; «Η δημόσια διαμάχη μεταξύ ΔΝΤ και ΕΚΤ για το θέμα είναι αντιπαραγωγική» έγραψε σε άρθρο στους FT o διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Καραβίας, αναφέροντας ότι οι μετοχές των τραπεζών καταγράφουν μεγάλη πτώση, ενώ θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο ακόμη και η επιστροφή των καταθέσεων στις τράπεζες, «που ακολουθούσε σταθερά θετική πορεία μετά την ολοκλήρωση της β” αξιολόγησης». Ενδεικτική παρέμβαση που εκφράζει τις ανησυχίες αστικής τάξης-ντόπιων τραπεζιτών.
Συνέπεια αυτής της συμπεριφοράς, εξάλλου, είναι και η πτώση του δείκτη ανακεφαλαιοποίησης κάτω από το επιτρεπτά δεδομένο όριο. Προκαλείται δηλαδή μία αντίδραση ακριβώς στο πεδίο που θα ήθελαν να αποφύγουν!
Ακόμα και αυτή η εσπευσμένη κίνηση Ντράγκι-Ντάισελμπλουμ που ανέλαβαν να καλύψουν το γερμανικό «κενό» μέχρι το γερμανικό πολιτικό σύστημα να συνέλθει και να συγκροτηθεί μπορεί πολιτικά και ψυχολογικά τουλάχιστον να «πιστωθεί» (μιας και μιλάμε για… τράπεζες) στο ΔΝΤ.
