Μα το γεγονός πως αποτελούν πεδία δοκιμής και έκφρασης της πορείας ανασυγκρότησης του ρωσικού ιμπεριαλισμού καθώς και αποδεικτικά στοιχεία της αναβάθμισης των πολιτικών, διπλωματικών αλλά και στρατιωτικών δυνατοτήτων του τόσο παγκόσμια όσο και ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει τα Βαλκάνια και τον Καύκασο, τη Μέση Ανατολή, την Βόρεια Αφρική και στην «μέση» της την Ανατολική Μεσόγειο.
Μία περιοχή που ήταν πάντα ψηλά στις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές προτεραιότητες των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και που οι ιδιαίτερες εξελίξεις την τελευταία τριαντακονταετία την έχουν μετατρέψει σε ένα από τα θέατρα ενός οξύτατου ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού.
Αυτή η περιοχή καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του νότιου τμήματος της ζώνης περικύκλωσης που επιχειρεί να δημιουργήσει σταθερά και πάγια ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός γύρω από τον υπ’ αριθμόν ένα στρατηγικό ανταγωνιστή του, την Ρωσική Ομοσπονδία. Ταυτόχρονα συνδέεται ποικιλοτρόπως και επηρεάζει τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θέτοντας προς τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές μια σειρά ζητήματα προς αντιμετώπιση. Ενεργειακά η περιοχή αυτή συγκεντρώνει όχι μόνο τα μεγαλύτερα αποθέματα υδρογοναθράκων αλλά και εμπεριέχει μερικούς από τους πιο σημαντικούς δρόμους μεταφοράς τους προς την Ευρώπη. «Τέλος» περιλαμβάνει ένα από τα μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού στρατηγικά περάσματα στον πλανήτη, την Διώρυγα του Σουέζ στην Ερυθρά Θάλασσα, που συνδέει τον Ινδικό Ωκεανό με την Μεσόγειο.
Η υψηλή επιδιαιτησία και ρόλος επικυρίαρχου για την Ρωσία
Το Ναγκόρνο Καραμπαχ δεν ήρθε στην επικαιρότητα μόνο διότι έγινε ξανά το αιματηρό επίκεντρο αναζωπύρωσης της «παγωμένης σύγκρουσης» Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν. Αλλά και γιατί αποτέλεσε μια έμπρακτη απόδειξη μερικών πραγμάτων για την Μόσχα. Η Ρωσία δεν θα αφήσει την περίμετρό της «έρμαιο» στις πολιτικές διεμβολισμού της από τις ΗΠΑ. Έχει την δύναμη αλλά και την δυνατότητα να αναπαράγει σε ψηλότερα επίπεδα σε σχέση με πριν τον ρόλο επιδιαιτησίας και επικυριαρχίας στην περιοχή. Μπορεί επίσης να ασκεί, στην βάση των προηγούμενων όρων ισχύος που έχει διαμορφώσει, μια επιδέξια διπλωματική πολιτική, τέτοια που να συντηρεί για την «Δύση» την τουρκική εκκρεμότητα αλλά και να ανοίγει νέες πληγές.
Ο ρωσική ηγεσία, αργά ή γρήγορα θα αντιδρούσε στην πολεμική σύγκρουση που με πρωτοβουλία του Αζερμπαιτζάν ξεκίνησε στις αρχές του φετινού φθινόπωρου. Μία πρωτοβουλία που στηρίχθηκε από την Τουρκία εκτός των άλλων για να αποδείξει προς τις ΗΠΑ την αντιρωσική «αξία χρήσης» της. Παραμένει η πιθανότητα, αν και οι κατοπινές εξελίξεις δεν το διαλεύκαναν αλλά μάλλον το συσκότισαν, οι ΗΠΑ ή κάποιο κέντρο τους να είχε δώσει την ανοχή του στις κινήσεις αυτές της Τουρκίας ώστε να αναμοχλευθεί το καυκάσιο «μαλακό υπογάστριο» της Ρωσίας. Σ΄ αυτή την σύγκρουση αποδείχθηκε επίσης και για μία ακόμη φορά η εγγενής αδυναμία της ΕΕ να λειτουργήσει σαν ενιαίο κέντρο, πράγμα που μεγαλώνει τα προβλήματα και τις αντιπαραθέσεις μεταξύ των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών και τους κάνει πιο ευάλωτους στις επιδράσεις της αμερικανορωσικής αντιπαράθεσης.
Είναι δεδομένο ότι ο ρωσικός ιμπεριαλισμός ενδιαφέρεται για μια «ειρήνη» στην περιοχή με την βούλα της δικής του επικυριαρχίας. Στα πλαίσια λοιπόν αυτών των ρωσικών επιδιώξεων εδώ και πάρα πολλά χρόνια η Ρωσία δεν «επενδύει» μονομερώς στις σχέσεις της με την Αρμενία στην οποία διατηρεί και στρατιωτικές βάσεις, αλλά επιχειρεί να «επανακάμψει» στο Αζερμπαϊτζάν παρά την εμφανή φιλοδυτική και φιλοαμερικανική στροφή του τελευταίου. Γι’ αυτό και σε προηγούμενες φάσεις οι «ειρηνευτικές» του προτάσεις εμπεριείχαν σοβαρές υποχωρήσεις από τις όποιες επιτυχίες που η Αρμενία και οι αυτονομιστές του Ναγκόρνο Καραμπάχ είχαν καταφέρει με τις πολεμικές συγκρούσεις έως το 1994. Μια σαφής έκφραση των όσων επισημαίνουμε είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουν πυκνώσει και αναβαθμιστεί οι σχέσεις Μόσχας- Μπακού. Αξιοσημείωτο είναι επίσης πως η τωρινή συμφωνία τοποθετεί την Ρωσία ως επικυρίαρχο και «εγγυητή» της ασφάλειας τόσο της Αρμενίας όσο και του Αζερμπαϊτζάν μιας και εναπόκειται στην δική της δικαιοδοσία η διαφύλαξη των διαδρόμων σύνδεσης Αρμενίας- Ναγκόρνο Καραμπάχ και του Αζερμπαϊτζάν με την αποκομμένη επαρχία Ναχιτσεβάν.
Στην κατάσταση αυτή ήρθαν να προστεθούν δύο ακόμα σημαντικές παράμετροι που έπαιξαν ρόλο στην τακτική της Ρωσίας: τα αρμένικα λοξοκοιτάγματα προς την «Δύση» και η ρωσική σφήνα στην αμερικανοτουρκική σχέση.
Η Αρμενία με την μίνι «έγχρωμη επανάσταση» από το 2018 και έπειτα και με επικεφαλής τον Πασινιάν, άρχιζε να αρμενίζει, έστω δειλά και αποσπασματικά, προς τις ΗΠΑ και τη Δύση και με την αρμένικη διασπορά να παίζει ιδιαίτερο ρόλο σ’ αυτή την προσπάθεια. Η αρμένικη ηγεσία πήρε λοιπόν το «μάθημά» της όπως το είχε πάρει (μάλλον πιο σκληρό «μάθημα») η Γεωργία το 2008. Μέσω της ειρηνευτικής συμφωνίας που υπογράφηκε με την διαμεσολάβηση του Πούτιν, η Αρμενία όχι μόνο έχει χάσει τις εφτά επαρχίες που είχε καταλάβει την περίοδο 1991-1994 και επιπλέον και ένα μικρό μέρος του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά και η σύνδεση του αρμένικου θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπαχ με την Αρμενία, μέσω του λεγόμενου «διάδρομο του Λαχίν» που βρίσκεται μέσα σε Αζέρικο έδαφος, θα υπόκειται πλήρως στην ισχύ των ρωσικών «ειρηνευτικών» δυνάμεων (δύο χιλιάδων στρατιωτών και τεθωρακισμένων) που εγκαταστάθηκαν ήδη κατά μήκος του. Έτσι η Ρωσία απέκτησε ρόλο «προστάτη» της αυτόνομης ύπαρξης του Ναγκόρνο Καραμπάχ και πήρε στα χέρια της ένα ισχυρό όπλο επηρεασμού των πολιτικών εξελίξεων στην ίδια την Αρμενία.
Όπως επισημάναμε με την τελευταία συμφωνία η Ρωσία πρόσθεσε νέες σφήνες στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκία αντιλαμβανόμενη, ότι η τουρκική ηγεσία, πιεζόμενη από τις ΗΠΑ, κινείται σε ολοένα και πιο αντιρωσικές τροχιές. Η ρωσική ηγεσία μετρώντας όλα τα δεδομένα επέλεξε να κινηθεί τακτικά σε δύο επίπεδα: να καταστήσει σαφές στην Τουρκία το ποιος είναι ο επικυρίαρχος στην περιοχή και τοποθετούμενη περίπου στην μέση της σύγκρουσης, να ανοίξει κι άλλες γέφυρες συνεννόησης με την ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, η συμφωνία που υπογράφηκε «ελέω Μόσχας» να αφήνει ευχαριστημένο το «αδελφό κράτος» (όπως το θεωρεί διαχρονικά η τουρκική αστική τάξη) του Αζερμπαϊτζάν και να αφαιρεί για την ώρα ένα πεδίο που θα ψύχραινε τις σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας.
Ρωσική βάση στο Σουδάν
Μετά την ανατροπή της επαναστατικής κομμουνιστικής κατεύθυνσης στην Σοβιετική Ένωση στα μέσα της δεκαετίας του 1950, η μόνο κατ’ όνομα πια «Σοβιετική Ένωση» εξελίχθηκε γρήγορα σε έναν αντίπαλο στον δυτικό ιμπεριαλισμό πόλο, τον σοβιετικό σοσιαλιμπεριαλισμό. Στην περίοδο της ακμής του αυτός δημιούργησε, κατά τα πρότυπα των ΗΠΑ, βάσεις σε μια σειρά περιοχές του πλανήτη. Η κατάρρευση του 1989-1991 των καθεστώτων του παλινορθωμένου καπιταλισμού και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης σήμαινε και την «απόσυρση» του ρωσικού ιμπεριαλισμού από αυτές. Η πρώτη επιχείρηση ανάκτησης ισχύος σ’ αυτό το επίπεδο αποτελεί αναμφίβολα η άμεση επέμβαση της Ρωσίας στο πλευρό του Άσαντ τον Σεπτέμβρη του 2015, που ανέτρεψε τους συσχετισμούς και έδωσε σαν «λάφυρα» στη Μόσχα την διατήρηση και αναβάθμιση της μόνης ναυτικής βάσης που διατηρούσε πια στην Μεσόγειο στην πόλη της Λατάκεια και την δημιουργία της αεροπορικής βάσης στην πόλη Χμειμίμ.
Επιπλέον στην Λιβύη η στήριξη που έχει δώσει στην μία από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης έχει ανοίξει τον δρόμο σε συζητήσεις για την δυνατότητα δημιουργίας βάσης στην χώρα, ενώ έχει αναβαθμίσει τις ρωσοαιγυπτιακές σχέσεις. Στο Κέρας της Αφρικής που αποτελεί στρατηγικός κόμβος- πέρασμα, η πρώην Σοβιετική Ένωση διατηρούσε βάσεις σε Αιθιοπία και Σομαλία που είχαν την τύχη των υπόλοιπων βάσεων που διατηρούσε ανά τον κόσμο. Τώρα η Ρωσία, για πρώτη φορά μετά το 1991, επιχειρεί να κάνει κάτι ανάλογο, πέρα από τις περιοχές που θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως εγγύς περίγυρος .Λίγες μέρες μετά την συμφωνία που επέβαλλε στον Καύκασο, η Ρωσία ανακοίνωσε την 25ετή συμφωνία που υπέγραψε με το Σουδάν και η οποία προβλέπει την δημιουργία ρωσικής στρατιωτικής βάσης με αντάλλαγμα την στρατιωτική ενίσχυση του Σουδάν.
Ολοφάνερα με αυτή την βάση η Ρωσία επανέρχεται σα δύναμη επανελέγχου των στενών της Ερυθράς Θάλασσας που οδηγεί στην Διώρυγα του Σουέζ, η οποία αποτελεί έναν από τα πιο σπουδαία εμπορικά περάσματα στον πλανήτη. Ακόμα περισσότερο δίνει στην Ρωσία την δυνατότητα προβολής ισχύος, μετά την Ανατολική Μεσόγειο, στον Ινδικό Ωκεανό στον οποίο αλώνιζαν σχεδόν ανενόχλητοι μέχρι πρότινος οι ΗΠΑ αλλά και αυξάνουν έτσι τα διαπραγματευτικά χαρτιά της Ρωσίας στην σχέση της με την Κίνα και τους δρόμους διείσδυσης που επιχειρεί να ανοίξει αυτή προς την Ευρώπη. Επίσης μέσω της βάσης αυτής έχει ακόμα ένα «μάτι» αλλά και ένα «εφαλτήριο» παρέμβασης στα τεκταινόμενα στην Μέση Ανατολή και μάλιστα στα «μετόπισθεν», στον νότο της Αραβικής Χερσονήσου που εξακολουθούν (παρά τα προβλήματα) να αποτελούν ισχυρό τμήμα της αμερικανικής επικυριαρχίας. Αν έτσι έχει η προβολή προς τον βορρά και την θάλασσα, δεν είναι αμελητέα η προβολή ισχύος που επιχειρεί η Ρωσία στην αφρικανική ενδοχώρα. Πολλά σημάδια στα τελευταία χρόνια δείχνουν την σχετική αναβάθμιση της ξεχασμένης Μαύρης Ηπείρου στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και στον ανταγωνισμό των ιμπεριαλιστών. Δεν είναι τυχαία ούτε η δημιουργία ξεχωριστής αφρικανικής διοίκησης του ΝΑΤΟ και οι εντεινόμενες ανησυχίες των ΗΠΑ για την διείσδυση Κίνας και Ρωσίας, οι αλλεπάλληλες επεμβάσεις του γαλλικού ιμπεριαλισμού στην Ζώνη του Σαχέλ κλπ. Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός διεκδικεί ξανά, παρουσία επιρροή και μερίδιο γεωπολιτικής και οικονομικής λείας στην καθημαγμένη από την αποικιοκρατική και την ιμπεριαλιστική υποδούλωση Αφρική.
Στη βάση όλων των στοιχείων που αναφέρθηκα, κρίναμε λοιπόν ότι έπρεπε να επεκταθούμε γιατί και μέσα από την ανάλυση των πολιτικών του ρωσικού ιμπεριαλισμού μπορούμε να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το επιτελείο των ΗΠΑ και πόσο επικίνδυνες προδιαγράφονται οι εξελίξεις που θα προκαλέσουν οι ενδοιμπεριλιστικοί ανταγωνισμοί.
