Η ιμπεριαλιστική επέμβαση ΗΠΑ-ΕΕ στην Ουκρανία και η αντίδραση της Ρωσίας δεν είναι ένα ακόμη επεισόδιο στον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό, αλλά μία σοβαρή και κρίσιμη εξέλιξη που μεταφέρει στην Ευρώπη τον ανταγωνισμό που εξελίσσεται σε όλο τον κόσμο. Και μάλιστα σε μία χώρα που το μέγεθος, η γεωστρατηγική της θέση και η οικονομική της σπουδαιότητα έχουν τεράστια σημασία για την έκβαση του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι καμία τέτοιου χαρακτήρα αντιπαράθεση στην Ευρώπη δεν έχει λυθεί και δεν μπορεί να λυθεί ούτε σήμερα με «συνεννόηση», αλλά με κορύφωση της σύγκρουσης μέχρις «εσχάτων». Από μόνο του αυτό το ζήτημα απαιτεί από τις αριστερές και κομμουνιστικές δυνάμεις μία ξεχωριστή προσέγγιση, ανάλυση και κυρίως καθήκοντα.
Στο σημείωμα αυτό θα σταθούμε στις θέσεις που ανέπτυξε όλη αυτή την περίοδο το ΚΚΕ και στελέχη του, θεωρώντας ότι αναδεικνύουν όλα τα αδιέξοδα τόσο στην ανάλυση αλλά και στα καθήκοντα που προκύπτουν από τις σοβαρές εξελίξεις στην Ουκρανία, χωρίς ταυτόχρονα να προσπεράσουμε σωστές επισημάνσεις που έγιναν από τη μεριά του.
Βασικά ντοκουμέντα αυτής της περιόδου αποτέλεσαν οι κοινές ανακοινώσεις κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων για τις εξελίξεις στην Ουκρανία, αντίστοιχες ανακοινώσεις κομμουνιστικών νεολαιών, η τελευταία ανακοίνωση του γραφείου Τύπου του ΚΚΕ για το δημοψήφισμα στην Κριμαία καθώς και δύο κείμενα – αναλύσεις του Ελισαίου Βαγενά, υπεύθυνου του τμήματος διεθνών σχέσεων του κόμματος, το ένα με τίτλο «Το μήλο της έριδος» και το άλλο με τίτλο «Η “ουκρανική” παράκρουση του οπορτουνισμού».
Η υποτίμηση του χαρακτήρα της σύγκρουσης
Αν προσπαθήσει κάποιος αριστερός ή προοδευτικός άνθρωπος να συλλάβει τη σημασία των γεγονότων που εξελίσσονται στην Ουκρανία μέσα από τις ανακοινώσεις και τις αναλύσεις που γίνονται από τη μεριά του ΚΚΕ και των άλλων κομμάτων ή νεολαιών που συνυπογράφουν κείμενα καταγγελίας της επέμβασης ΗΠΑ-ΕΕ στην Ουκρανία, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μία διαμάχη-ανταγωνισμό «διακρατικών καπιταλιστικών ενώσεων» που παρεμβαίνουν στις ενδοαστικές αντιθέσεις της χώρας, για την κυριαρχία σε αυτή, με επικίνδυνες επιπτώσεις στο λαό της, που πρέπει να απορρίψει και τις δύο επιλογές (Δύση – Ρωσία) και να ακολουθήσει μία «αυτοτελή» πορεία με βασικό οδηγό ότι «ο σοσιαλισμός παραμένει επίκαιρος και αναγκαίος όσο ποτέ».
Με αυτόν τον τρόπο το ΚΚΕ «ταχτοποιεί» όλα τα ζητήματα που έχει αναδείξει η σφοδρή ιμπεριαλιστική σύγκρουση που εξελίσσεται στην Ουκρανία. Στο άρθρο του ο Ε. Βαγενάς για το ποιο είναι «το μήλο της έριδας» των ΗΠΑ-ΕΕ στον ανταγωνισμό τους με τη Ρωσία αναφέρει: «οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, η βιομηχανία της, οι τεράστιες αγροτικές εκτάσεις της, το καταπληκτικό δίκτυο αγωγών». Αυτά και μόνο. Όσο και αν ψάξει κανείς είτε σε αυτό το άρθρο είτε στις ανακοινώσεις των κομμάτων και νεολαιών δεν θα βρει ούτε μία αναφορά στον γενικότερο ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό και να τον συνδέσει με τις σοβαρές εξελίξεις στην Ουκρανία. Η τοποθέτησή τους αφορά αποκλειστικά και μόνο τη χώρα αυτή. Και κάτι τέτοιο δεν γίνεται τυχαία.
Το θεωρητικό πλαίσιο που έχει οικοδομήσει το ΚΚΕ, τα τελευταία χρόνια, για την ουσία του ιμπεριαλισμού με τις θεωρίες για «αλληλεξαρτήσεις» και την περιβόητη «ιμπεριαλιστική πυραμίδα» στην οποία εντάσσονται όλες οι καπιταλιστικές χώρες του κόσμου που έχουν ντόπια μονοπώλια δεν ταιριάζει με το χαρακτήρα των γεγονότων που εξελίσσονται στην Ουκρανία και όχι μόνο σε αυτή. Πολύ περισσότερο, δεν ταιριάζει η άποψή του για το χαρακτήρα, το βάθος και την έκταση της κρίσης του καπιταλιστικού–ιμπεριαλιστικού συστήματος και η σύμπλεξή της με τον παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό για κυριαρχία. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ρωσία συγκαταλέγεται στις «ανερχόμενες δυνάμεις» όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία κ.ά. που ανταγωνίζονται σε όλο τον κόσμο με τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Δύσης (στο κείμενο του Ε. Βαγενά για την «ουκρανική» παράκρουση του οπορτουνισμού).
Στο σημείο αυτό είναι ανάγκη να πούμε ότι ο λαός της Συρίας δεν ματώνει γιατί στη χώρα του συγκρούονται οι ιμπεριαλιστές της… Ινδίας και της Βραζιλίας. Και στην Ουκρανία ο λαός της δεν κινδυνεύει με τα χειρότερα από τη σύγκρουση των στρατιωτικών δυνάμεων υπό τη…σημαία της Google και της DeutscheBank από τη μία μεριά και των αντίστοιχων της Gazprom από την άλλη.
Η ανάλυση της διάταξης των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην εποχή μας, των στόχων και των πολιτικών τους που «εξειδικεύονται» στην κάθε περιοχή με αιματοβαμμένο τρόπο για τους λαούς αποτελεί υποχρέωση της κάθε αριστερής και κομμουνιστικής δύναμης που θέλει να συμβάλει και να πρωταγωνιστήσει στην πάλη της εργατικής τάξης και του λαού ενάντια στους δυνάστες του.
Η ηγεσία και τα στελέχη του ΚΚΕ, υπερτιμώντας την οικονομική υπόσταση της κάθε ιμπεριαλιστικής χώρας και κεντράροντας μόνο στα οικονομικά στοιχεία που –θεωρούν ότι- συγκροτούν την ουσία του ιμπεριαλισμού γενικά, είναι αντιμέτωποι με ερωτήματα που δύσκολα μπορούν να απαντήσουν. Με αυτό το σχήμα πώς να εξηγήσεις την αδυναμία της Γερμανίας να επιβάλει, σε όσα ζητήματα ανοίγει με δική της πρωτοβουλία, λύσεις που θα κατοχυρώνουν αποκλειστικά τα δικά της συμφέροντα, ενώ σε άλλα μένει στην «ουρά» των εξελίξεων, παρά την τεράστια οικονομική της βάση. Και απέναντι στο πρόβλημα αυτό να βρίσκεται στην «ανάγκη» για σημαντική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών της και τη συνολική αναδιοργάνωση –ενίσχυση– των δυνάμεών της. Ενώ η Ρωσία να πρωταγωνιστεί στα περισσότερα σημεία όπου διεξάγεται ο ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός. Και μάλιστα τόσο στην περίπτωση της Συρίας και πολύ περισσότερο στην περίπτωση της Ουκρανίας «δείχνει και τα δόντια της», αλλά περνά και στην αντεπίθεση, δημιουργώντας «τετελεσμένα» με την προσάρτηση της Κριμαίας. Αυτή η παραγνώριση της συνολικής υπόστασης του κάθε ιμπεριαλιστή, άρα και του ρόλου του στις εξελίξεις, είναι αποτέλεσμα της υποβάθμισης της ίδιας της ουσίας του ιμπεριαλισμού που -δήθεν– θέλει να αναδείξει το ΚΚΕ.
Έτσι υποχρεώνεται σε μία θεωρητική-πολιτική «τακτοποίηση» που κύριο βάρος δίνει στο γεγονός ότι παντού στον κόσμο υπάρχει μονοπωλιακός καπιταλισμός, άρα και ιμπεριαλισμός, και η κάθε ιμπεριαλιστική χώρα παίρνει της θέση της στην «πυραμίδα» ανάλογα με το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης της καθεμίας. Και από αυτή την κλίμακα της «ιμπεριαλιστικής πυραμίδας» δεν εξαιρείται κανείς, από τις ΗΠΑ έως την… Αϊτή.
Στην περίπτωση λοιπόν της Ουκρανίας οι ιμπεριαλιστές ΗΠΑ-ΕΕ «είδαν φως και μπήκαν» για να παρέμβουν υπέρ των φιλοδυτικών μερίδων της διαιρεμένης αστικής τάξης και να τη στρέψουν προς τη δική τους «διακρατική καπιταλιστική ένωση» (ΕΕ) απέναντι στη φιλορωσική μερίδα που ήθελε να στραφεί προς την αντίπαλη «διακρατική καπιταλιστική ένωση» της «τελωνειακής ένωσης» και στη συνέχεια της «ευρασιατικής οικονομικής κοινότητας» που προωθεί η Ρωσία.
Η εκκαθάριση του πεδίου «προς ανατολάς» που επιδιώκει, συνολικά, η Δύση, με επιδίωξη την ασφυκτική περικύκλωση της Ρωσίας, δεν γίνεται μόνο για να βάλουν πόδι τα πολυεθνικά μονοπώλια σε αυτές τις χώρες, όπως Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Βαλτικές και άλλες. Πρώτα από όλα «δένουν» πολιτικά και στρατιωτικά την κάθε χώρα στο άρμα τους, ενάντια στον βασικό ανταγωνιστή τους. Δημιουργούν στρατιωτικά ορμητήρια, εγκαθιστούν ή πρόκειται να εγκαταστήσουν «αμυντικούς πυραύλους», προωθούν και ελέγχουν το ντόπιο αστικό πολιτικό προσωπικό, που χωρίς ενδοιασμούς θα υποταχτεί στους σχεδιασμούς τους, διαμορφώνουν ένα ασφυκτικό κλίμα καταπίεσης, εκμετάλλευσης και τρομοκρατίας για τους λαούς των χωρών αυτών.
Όπως ο ατομικός καπιταλιστής δεν κάνει καμία επένδυση ή σταματάει την παραγωγή αν δεν έχει εξασφαλισμένο κέρδος, πολύ περισσότερο ο ιμπεριαλιστής δεν επενδύει σε περιοχές όπου δεν έχουν «ξεκαθαριστεί» οι πολιτικοί-στρατηγικοί όροι της κυριαρχίας του. Και κυρίως δεν έχει εξασφαλίσει το «ξεδόντιασμα» του ανταγωνιστή ή των ανταγωνιστών του. Αυτή η πολιτική των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων έχει πολύ συγκεκριμένες επιπτώσεις για την εργατική τάξη και τους λαούς των χωρών που υποτάσσουν. Μεγαλώνει ακόμα περισσότερο ο βαθμός εκμετάλλευσης, χειροτερεύουν οι πολιτικοί–ταξικοί συσχετισμοί σε βάρος των εργατικών-λαϊκών δυνάμεων, αρπάζονται οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι της χώρας, αυξάνονται οι κίνδυνοι για τους λαούς να γίνουν κρέας για τα κανόνια των ανταγωνιζόμενων ιμπεριαλιστών. Ταυτόχρονα όμως ο ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός και η σύγκρουση αναδεικνύουν και τους «αδύναμους κρίκους» της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας στο βαθμό που ο εργατο-λαϊκός παράγοντας είναι συγκροτημένος σε επαναστατική κατεύθυνση. Σε διαφορετική περίπτωση, κινδυνεύει να «ισοπεδωθεί» από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Για την ουσία του ιμπεριαλισμού και της αντι-ιμπεριαλιστικής πάλης
Το επαναστατικό και κομμουνιστικό κίνημα δεν «χρωστάει» στον Λένιν μόνο την αποκάλυψη της οικονομικής διάστασης του ιμπεριαλισμού, αλλά την τραγική για τους λαούς πορεία των συγκρούσεων των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για το μοίρασμα και το ξανα-μοίρασμα των αγορών και των χωρών. Αυτή η σύγκρουση επηρεάζεται και καθορίζεται, κάθε φορά, από την ανισόμετρη ανάπτυξη της κάθε ιμπεριαλιστικής χώρας που θέτει και ξαναθέτει το ζήτημα του μοιράσματος του κόσμου. Ο ιμπεριαλισμός είναι συνυφασμένος όχι μόνο με το δοσμένο επίπεδο ανάπτυξης του μονοπωλιακού καπιταλισμού και την κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου, αλλά με την κατάκτηση χωρών και την υποδούλωση λαών για να βρει «διέξοδο» ο παρασιτικός του χαρακτήρας και ιδιαίτερα σήμερα για να ξεπεράσει την κρίση αναπαραγωγής του.
Η δήθεν αντιπαράθεση του Ε. Βαγενά στους οπορτουνιστές του ΣΥΡΙΖΑ και τους υπόλοιπους για την ουσία του ιμπεριαλισμού (όπως λέει) «ξεχνάει» ακριβώς το πιο ουσιαστικό κομμάτι της αντιπαράθεσης των επαναστατών με τους ρεφορμιστές. Αυτό που αναφέρεται στον ανταγωνισμό και τη σύγκρουση των πιο ισχυρών ιμπεριαλιστικών κρατών για το μοίρασμα και το ξαναμοίρασμα του κόσμου. Και επειδή κάνει και αναφορά στον Κάουτσκι (ηγέτη της Β’ Διεθνούς), δεν είναι χωρίς σημασία να πούμε ότι ο «κόσμος» του Κάουτσκι καθώς και όλων των ρεφορμιστών είναι αυτός που η ολόπλευρη καπιταλιστική ανάπτυξη -μπορεί να- πορεύεται χωρίς ανταγωνισμούς, συγκρούσεις και πολέμους ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες, δημιουργώντας τον «υπερ-ιμπεριαλισμό», δηλαδή την από κοινού εκμετάλλευση του κόσμου από το διεθνικά ενωμένο χρηματιστικό κεφάλαιο.
Αλήθεια, πόσο μακριά από την άποψη του Κάουτσκι και όλης της Β΄ Διεθνούς είναι οι απόψεις των σύγχρονων ρεφορμιστών περί «καπιταλιστικών ολοκληρώσεων» ή «παγκοσμιοποίησης» ή «διακρατικών καπιταλιστικών ενώσεων»; Θεωρίες και απόψεις που βλέπουν κατά βάση τον καπιταλισμό «ενωμένο», να «ολοκληρώνεται» μέσα σε ένα «διεθνικό πλαίσιο» και τους ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις να αποτελούν «επεισόδια» με δευτερεύουσα σημασία σε σχέση με τη βασική αντικειμενική κίνηση των πραγμάτων. Πολύ περισσότερο βλέπουν μέσα από αυτή την «ολοκλήρωση» να ξεπηδάει ο …κομμουνισμός, χωρίς φυσικά το «μονόπρακτο» της κοινωνικής επανάστασης. Στην ουσία πρόκειται για θεωρίες και απόψεις που υποτάσσονται σε αυτό που θεωρούν αντικειμενική κίνηση του συστήματος και ο κάθε πολιτικός χώρος του ρεφορμισμού προσαρμόζεται «ανάλογα».
Η αντιπαράθεση με το ρεφορμισμό κάθε είδους όσον αφορά την ουσία του ιμπεριαλισμού δεν είναι μία αντιπαράθεση για το «φύλο των αγγέλων» και τη σωστή ερμηνεία των «γραφών». Καθορίζει τον προσανατολισμό και τα χαρακτηριστικά του κινήματος, τους στόχους και τα καθήκοντά του. Καθορίζει την επαναστατική ή ρεφορμιστική του φυσιογνωμία.
Πολλοί από την Αριστερά κάνουν κριτική στο ΚΚΕ ότι τηρεί «ίσες αποστάσεις» ανάμεσα σε ΗΠΑ-ΕΕ από τη μία και Ρωσία από την άλλη, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο υποβαθμίζεται η κύρια πλευρά, που είναι η παρέμβαση των Δυτικών στην Ουκρανία. Η λαθεμένη αυτή κριτική για το ζήτημα των «ίσων αποστάσεων» δίνει τη δυνατότητα στην ηγεσία του ΚΚΕ να ξεφύγει από το πραγματικό πρόβλημα, που είναι η αναγνώριση των όρων της πολιτικής-οικονομικής-στρατιωτικής εξάρτησης, έτσι όπως διαμορφώνονται στην κάθε χώρα ξεχωριστά αλλά και στη χώρα μας, ιδιαίτερα κάτω από το βάρος, το μέγεθος και το βάθος του ανταγωνισμού των ιμπεριαλιστών.
Μέσα από αυτή την «παραγνώριση» θέλει να αποφύγει την ανάγκη ανάπτυξης αντιιμπεριαλιστικού κινήματος τόσο στη χώρα μας όσο και σε κάθε εξαρτημένη από τον ιμπεριαλισμό χώρα ενάντια στα δεσμά της εξάρτησης. Η παραπομπή του ζητήματος στη στρατηγική της «λαϊκής εξουσίας» όχι μόνο δεν απαντάει το ζήτημα αλλά δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση και αποπροσανατολισμό, ιδιαίτερα σήμερα, στις κρίσιμες εξελίξεις όχι μόνο για την εργατική τάξη και το λαό της Ουκρανίας αλλά και στη χώρα μας και σε όλες τις χώρες που μέσα στα δεσμά της εξάρτησης έχουν γίνει πεδίο σκληρών ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Σε μια περίοδο όπου μεγαλώνουν οι κίνδυνοι για τους λαούς από τις επεμβάσεις, τους πολέμους και τις προσαρτήσεις, η συγκρότηση μετώπου πάλης των λαών ενάντια στους ιμπεριαλιστές φονιάδες, η συγκρότηση στη χώρα μας κινήματος ενάντια σε ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ και κάθε άλλο επίδοξο ιμπεριαλιστή προστάτη δεν αποτελεί «υποπαράγραφο» του προγράμματος της «λαϊκής εξουσίας», αλλά σημερινό κρίσιμο καθήκον και ζωτική ανάγκη για την εργατική τάξη και το λαό. Γιατί αυτό που αποδεικνύεται καθημερινά είναι ότι η εργατική τάξη και οι λαοί στην πορεία προς την κοινωνική τους απελευθέρωση θα έρθουν αντιμέτωποι και θα συγκρουστούν με τις δυνάμεις των ιμπεριαλιστών – και για να είναι νικηφόρα μία τέτοια προοπτική πρέπει να συγκεντρωθούν δυνάμεις, να διαμορφωθούν εργατο-λαϊκές συμμαχίες, να αλλάξουν μέσα στο κίνημα και μέσα από το κίνημα οι πολιτικοί-ταξικοί συσχετισμοί.
