Ένα ακόμη μαζικό έγκλημα συντάραξε τη Τουρκία και την πρωτεύουσα Άγκυρα, αυτή τη φορά οδηγώντας σε σφαγή πάνω από 100 άτομα και εκατοντάδες τραυματίες. Μία διπλή έκρηξη που σημειώθηκε σε διασταύρωση κεντρικού δρόμου στην Άγκυρα, κοντά σε σιδηροδρομικό σταθμό, στις 10 του Οκτώβρη, λίγο πριν ξεκινήσει ειρηνική διαδήλωση, που καλούσε το κουρδικό κίνημα σε συνεννόηση με συνδικάτα και διάφορους φορείς.
Πολλά μπορούν να ειπωθούν για το τι οδήγησε σε αυτή τη σφαγή, αν και είναι νωρίς για τελικά συμπεράσματα. Ωστόσο, στα αίτια που οδήγησαν σε αυτό, τους σχεδιαστές, τους εκτελεστές, αλλά κυρίως τους εμπνευστές αυτής της επίθεσης σίγουρα υποκρύπτονται πολιτικές σκοπιμότητες με στόχο την αύξηση της πόλωσης στη τουρκική κοινωνία. Μόλις την προηγουμένη, γινόταν λόγος για μονομερή εκεχειρία από μέρους του ΡΚΚ, ενόψει των εκλογών, ενώ η αμερικανική κυβέρνηση σε μια βαρυσήμαντη ανακοίνωση έκανε γνωστό ότι τερματίζει το αποτυχημένο πρόγραμμα εξοπλισμού αντικαθεστωτικών ανταρτών στη Συρία και προσανατολίζεται στην παροχή βαρέως οπλισμού στους Κούρδους της Συρίας, τα αυτόνομα «καντόνια» των οποίων θέτει στο στόχαστρο η τουρκική πρόταση για διαμόρφωση «ασφαλούς ζώνης». Την επίσημη ανακοίνωση για τη μονομερή εκεχειρία ήταν προγραμματισμένο να την κάνει ο Μουράτ Καραγιλάν, στρατιωτικός ηγέτης του ΡΚΚ, το Σάββατο 10 Οκτωβρίου 2015, σε αυτό το συλλαλητήριο.
Αν οι εμπνευστές του μακελειού του Σαββάτου απέβλεπαν στην διάρρηξη αυτού του κλίματος, έπρεπε κατά κάποιο τρόπο το κίνημα ειρήνης και η κατάπαυση του πυρός να τορπιλιστούν. Φυσικά το γεγονός καταδικάζεται από όλες τις μεριές. Πρώτη η αμερικανική κυβέρνηση που μιλά για «φρικτή τρομοκρατική» επίθεση στη Τουρκία καταγγέλλοντας τη «διαστροφή» των δραστών. Το ίδιο και οι Eυρωπαίοι ηγέτες. Τέλος και ο ίδιος ο Ερντογάν, με κάποια καθυστέρηση, μίλησε για τρομοκρατική «επίθεση μίσους». Αν και το μίσος δεν είναι απαραίτητο να συνοδεύει τηn πολιτική σκοπιμότητα, που σίγουρα υπάρχει. Ωστόσο κάνουν λόγο αδιαφοροποίητα για «τρομοκρατία» (τσουβαλιάζοντας το ΡΚΚ, το αριστερό DHKP/C και τους τζιχαντιστές), εξακολουθούν να στοχοποιούν το HDP (ο πρωθυπουργός Davutoglu προσκάλεσε σε συνάντηση μόνο τους αρχηγούς των άλλων δύο κοινοβουλευτικών κομμάτων) και εξαπολύουν τις δυνάμεις ασφαλείας εναντίον συγκεντρώσεων στη μνήμη των θυμάτων.
Σε ότι αφορά τους Κούρδους της Τουρκίας, μέχρι το περασμένο Ιούνιο δεν αποτελούσαν μια ενοποιημένη πολιτική δύναμη. Μάλιστα οι λεγόμενοι «μετριοπαθείς» – που σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις αντιπροσωπεύουν το μισό του κουρδικού πληθυσμού – ψήφιζαν το κόμμα του Ερντογάν. Η δυναμική αυτή όμως άλλαξε στις εκλογές του Ιουνίου, όταν όλοι οι Κούρδοι συνασπίστηκαν γύρω από το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP), το οποίο τελικά εισήλθε στην τουρκική βουλή στερώντας την αυτοδυναμία του Νταβούτογου και την απόλυτη κυριαρχία από τον Ερντογάν. Σήμερα και μετά από αυτή την αιματηρή επίθεση, είναι λογικό να τονίζουν πως εμπνευστής της ήταν ο Ερντογάν και η στυγνή δικτατορία που εγκαθίδρυσε, αφήνοντας σαφείς αιχμές για την εμπλοκή του παρακράτους και των μυστικών υπηρεσιών σε αυτή την δολοφονική ενέργεια. Μόνο που τίθεται πλέον και ένα άλλο ερώτημα: τι ελέγχει πραγματικά ο Ερντογάν σε ότι διαμορφώνεται μέσα και γύρω από τη Τουρκία, και ειδικότερα στο μέτωπο της Συρίας;
Αν και η συνήθης πρακτική συνίσταται στο να εξετάζεις ποιος είχε συμφέρον από μια τέτοια ενέργεια, στην περίπτωση αυτή το πράγμα δεν είναι και πολύ καθαρό. Στις 21 Ιουλίου, στο Σουρούκ, στα σύνορα με την Συρία, βομβιστική επίθεση, λίγο πριν πραγματοποιηθεί συγκέντρωση του HDP, είχε στοιχίσει τη ζωή σε 31 Κούρδους. Η επίθεση αυτή αποτέλεσε την αφορμή έναρξης των συγκρούσεων τουρκικού κράτους-ΡΚΚ. Μερικές ημέρες πριν την επίθεση εκείνη, στις 7 Ιουνίου, ο Ερντογάν είχε χάσει την απόλυτη πλειοψηφία στις τουρκικές βουλευτικές εκλογές και μαζί την παντοδυναμία, μέσω της υπερενίσχυσης προεδρικών εξουσιών, λόγω της εισόδου στη Βουλή του κουρδικού κόμματος HDP.
Μετά το αιματοκύλισμα στο Σουρούκ, η Τουρκία δείχνει να αλλάζει πορεία πλεύσης εμπλεκόμενη ενεργά κατά των τζιχαντιστών και παραχωρώντας τη χρήση αεροπορικών βάσεών της στις Ηνωμένες Πολιτείες και στα υπόλοιπα μέλη του διεθνούς στρατιωτικού συνασπισμού. Ταυτόχρονα όμως, και με άλλοθι τη μάχη κατά των τζιχαντιστών, τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη έκαναν αεροπορικές επιθέσεις εναντίον βάσεων του PKK στο βόρειο Ιράκ και τη νοτιοανατολική Τουρκία, ενώ στο εσωτερικό οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας εξαπέλυσαν αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας κατά του Ισλαμικού Κράτους, του PKK και του αριστερού DHKP-C, έχοντας πραγματοποιήσει περισσότερες από 1.000 συλλήψεις.
Ουσιαστικά, ο Τούρκος πρόεδρος αποφάσισε να διεξάγει δύο πολέμους, με αβέβαιη έκβαση. Ο σημαντικότερος πόλεμος για τον Ερντογάν είναι ο πόλεμος κατά των Κούρδων. Ένας πόλεμος εντός και εκτός των συνόρων, με πολιτικά και στρατιωτικά μέσα. Θέτοντας ως πρωταρχικό στόχο την αποδυνάμωση του «Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών» (HDP). Η τουρκική κυβέρνηση, λοιπόν, βρίσκεται αντιμέτωπη με επιλογές που μόνο κόστος έχουν. Και ο λόγος γι’ αυτό (όπως παρατηρείται) είναι ότι παρέβλεψε τις μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις κινήσεων, αφού ήταν αυστηρά προσηλωμένη στο βραχυπρόθεσμο όφελος.
Τώρα πλέον η τουρκική κυβέρνηση βλέπει τους Κούρδους να αποτελούν πλέον επίσημους συμμάχους των ΗΠΑ, οι οποίες δείχνουν να πραγματοποιούν, σταδιακά και όχι απαραιτήτως ομολογημένα, μία μεγάλη στροφή στην πολιτική τους για την περιοχή. Κατά συνέπεια είναι πιο υπαρκτή από ποτέ η ίδρυση κουρδικού κράτους στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας και τα βορειοδυτικά της Συρίας.
Με όλα αυτά, εύλογο είναι το ερώτημα «πού οδηγείται η Τουρκία;», καθώς όχι μόνο δεν βλέπει να αναδεικνύεται σε περιφερειακή δύναμη, αλλά αντιμετωπίζει και την απειλή της δικής της εθνικής συνοχής. Ο Ερντογάν άλλωστε, όχι μόνο δεν έχει συγκρουστεί με το «Ισλαμικό Κράτος» άλλα όλα δείχνουν πως το έχει ανεχτεί, εάν όχι και χρησιμοποιήσει, ζητώντας ουσιαστικά τη συνδρομή του για την αντιμετώπιση των Κούρδων του PKK, τους οποίους εκ νέου χαρακτήρισε «τρομοκρατική οργάνωση». Η τακτική αυτή σήμαινε ότι οι τζιχαντιστές αποκτούσαν έδαφος να διαμορφώνουν ως ένα βαθμό την εσωτερική ατζέντα της Τουρκίας. Πρόκειται για το γνωστό σενάριο της «πακιστανοποίησης», όπου η ανοχή ή και στήριξη δυνάμεων αυτού του είδους από μια χώρα με στόχο τον έλεγχο των εξελίξεων σε γειτονική καταλήγει σε υπονόμευση της ίδιας!
Ωστόσο, η αξιοποίηση της σφαγής του Σαββάτου, κατά το προηγούμενο του Σουρούκ, για την προώθηση στρατιωτικών περιπετειών στη Συρία, δεν είναι εφικτή, γιατί έχει αλλάξει τόσο το επιχειρησιακό περιβάλλον όσο και το πολιτικό, με την επέμβαση της Ρωσίας.
Όλα αυτά, δύο εβδομάδες πριν τις επαναληπτικές εκλογές, στις οποίες όπως φαίνεται ο Ερντογάν χάνει εκ νέου την αυτοδυναμία που επιδιώκει από το HDP για τη συνταγματική αναθεώρηση. Και αυτό πλέον δεν το δείχνουν μόνο οι δημοσκοπήσεις!
Τέλος, το ταξίδι της Μέρκελ στην Τουρκία και η επίσημη συνάντηση με Ερντογάν και Νταβούτογλου ήταν μια απονενοημένη πράξη και για τις δύο πλευρές. Από την μια ήταν ένα ταξίδι που εν πολλοίς θα χρησιμοποιηθεί από τον Ερντογάν ως μία ευρωπαϊκή «ψήφος εμπιστοσύνης» στο ΑΚΡ δύο εβδομάδες πριν τις επαναληπτικές εκλογές. Από την άλλη, τόσο η ημέρα και η βιασύνη για την οργάνωση της συνάντησης, όσο και οι διαρροές στα ΜΜΕ για το περιεχόμενο των συζητήσεων προδίδουν μια αμηχανία που κατατρύχει τη Γερμανία για τις εξελίξεις και τις ισορροπίες στη περιοχή.
Τα παιχνίδια με τη φωτιά είναι επικίνδυνα και πιθανόν αυτό να φανεί σύντομα, πρώτα στην κάλπη και το χειρότερο μετά τις εκλογές, είτε ο Ερντογάν χάσει είτε κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, καθώς πολύ δύσκολα οι Κούρδοι θα ξανακαθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πια. Κατά συνέπεια, στην παρούσα φάση, κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει το μέγεθος των ασύμμετρων «τρομοκρατικών» απειλών που καλείται να αντιμετωπίσει η Τουρκία. Πάντως το εφιαλτικό σενάριο για τον Ερντογάν, που είναι ένας συνασπισμός όλων ανεξαιρέτως των πολέμιών του, δηλαδή των κεμαλικών και της τουρκικής ακροδεξιάς μαζί με την ανοχή του HDP, ώστε να εξοστρακιστούν οι ισλαμιστές από την εξουσία, δεν φαντάζει πλέον τόσο μακρινό.
Όση σημασία και να έχει για το ποιος ευθύνεται άμεσα για τη βομβιστική επίθεση του Σαββάτου (το Ισλαμικό Κράτος, το «βαθύ κράτος», μυστικές υπηρεσίες κλπ.), εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι έχουμε ακόμα μια τραγική επιβεβαίωση πως η Μέση Ανατολή και ολόκληρη η ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται σε μια πολεμική περίοδο με ανυπολόγιστες καταστροφές και δεινά για τους λαούς της περιοχής. Οι ιμπεριαλιστές, Δυτικοί από τη μια και οι Ρώσοι από την άλλη, μαζί με αρκετά πρόθυμα αντιδραστικά καθεστώτα, διαμορφώνουν το πιο εφιαλτικό αύριο. Και θα το πετύχουν αν δεν εμποδιστούν από ένα πλατύ, μαζικό και διεθνιστικό αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο των λαών της περιοχής και όχι μόνο.
Χ.Β
