Η «ιστορική Σύνοδος» κορυφής του ΝΑΤΟ, όπως τη χαρακτήρισε ο Λ. Οίκος, έγινε σε ένα διεθνές περιβάλλον έντονων ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, διανύοντας πια τον πέμπτο μήνα του, συνεχίζει να παράγει σημαντικά αποτελέσματα στη διεθνή σκακιέρα, ανατρέποντας δεδομένα αρκετά πέρα από την «αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη», επιδρώντας καθοριστικά στις παγκόσμιες γεωπολιτικές ισορροπίες. Τα επισυμβαίνοντα στον ευρωπαϊκό χώρο, τους τελευταίους μήνες, εκτιμάται πως θέτουν με ευνοϊκό τρόπο για τις ΗΠΑ την επανεκκίνηση της πολεμικής τους μηχανής σε μια πιο ευρυγώνια προοπτική!
Το ενημερωτικό δελτίο του Λ. Οίκου, λίγο πριν τη Σύνοδο, περιέγραφε το τελικό κείμενο που στα 49 άρθρα του ορίζει το «νέο στρατηγικό δόγμα» που υιοθετεί η Συμμαχία για την επόμενη δεκαετία και στο οποίο, για πρώτη φορά, δίνεται τόση έμφαση σε ολόκληρη την υφήλιο ως «επιχειρησιακό χώρο»: «…Η ασφάλεια στην Ευρώπη είναι αδιαίρετη από την ασφάλεια στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού», δηλώνει ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Κισίντα. Αλλά και στο άρθρο 11 του κειμένου, ρητά αναφέρεται πως «οι συγκρούσεις στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, καθώς και η ευθραυστότητα και η αστάθεια αυτών των περιοχών θέτουν άμεσα σε κίνδυνο την ασφάλειά μας και των εταίρων μας». Ωστόσο, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε νοτιοανατολική Ασία και Ειρηνικό. Η εμφάνιση για πρώτη φορά των ηγετών Αυστραλίας, Ιαπωνίας, Νέας Ζηλανδίας και Νότιας Κορέας σε σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ δεν είχε μόνο συμβολικό χαρακτήρα.
Η «Στρατηγική Αντίληψη» του ΝΑΤΟ για την επόμενη δεκαετία αφήνει έξω όσους δεν συντάσσονται με την, πιο μονότονα, επαναλαμβανόμενη φράση του κειμένου: «διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες» (κανόνες που ορίζουν βέβαια οι ΗΠΑ). Ο συχνά προβαλλόμενος αξιακός διαχωρισμός του κόσμου, με το γενικόλογο περί «αυταρχικών παραγόντων» (ή καθεστώτων), επιδιώκει να οριοθετήσει όσους «…αμφισβητούν τα συμφέροντα, τις αξίες και τον δημοκρατικό τρόπο ζωής μας». Όπου οι αξίες και η δημοκρατία μπορεί να είναι και προαιρετικές... αλλά όχι τα συμφέροντα των ΗΠΑ! Κάποιοι αναλυτές βλέπουν πίσω από αυτές τις διατυπώσεις την προσπάθεια να οριστεί η «νέα Δύση» ή η «μετα-Δύση», πριν κάτι τέτοιο το θέσουν οι αντίπαλοι, στρατηγικοί ή μη.
Μετά τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το μέλλον της Συμμαχίας περιγράφεται στη λεγόμενη «Στρατηγική Αντίληψη της Συμμαχίας» (The Alliance’s Strategic Concept), τόσο του 1991 όσο και του 1999. Η μετέπειτα πορεία και εξέλιξη της Συμμαχίας είναι γνωστή. Τα 15 κράτη μέλη του 1991 είναι πλέον 30 και με την επικείμενη είσοδο Σουηδίας και Φιλανδίας, γίνονται 32. Η νέα Στρατηγική Αντίληψη (ΝΑΤΟ 2022) περιγράφει τον μετασχηματισμό του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την «Ατζέντα του ΝΑΤΟ 2030», που εγκρίθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του 2021. Και το βασικό ΝΑΤΟϊκό στρατηγικό δόγμα (στο άρθρο 8) δεν πρωτοτυπεί καθόλου αναφέροντας ότι η Ρωσία αποτελεί την «κύρια και πιο άμεση απειλή για την ασφάλεια των Συμμάχων και για την ειρήνη και τη σταθερότητα στον ευρωατλαντικό χώρο».
Πρωτοτυπεί, ωστόσο, στο άρθρο 45 γενικεύοντας τις απειλές: «…θα εργαστούμε με εταίρους για να ανταποκριθούμε σε κοινές απειλές και προκλήσεις για την ασφάλεια σε περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος για τη Συμμαχία, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και του Σάχελ. Το ΝΑΤΟ αποδίδει σημασία στον Ινδο-Ειρηνικό επειδή οι εξελίξεις σε αυτό το μέρος του κόσμου είναι πιθανό να έχουν άμεσες επιπτώσεις στην ευρωατλαντική ασφάλεια. Σε αυτόν τον τομέα, θα διατηρήσουμε διάλογο και συνεργασία με τους σημερινούς εταίρους μας καθώς και με νέους εταίρους, προκειμένου να ανταποκριθούμε στις διαπεριφερειακές προκλήσεις και να υπερασπιστούμε τα κοινά μας συμφέροντα ασφαλείας….».
Ο Ινδο-Ειρηνικός έχει ιδιαίτερη καταχώριση στο κείμενο. Με τα άρθρα 13 και 14 ανοίγονται νέα κεφάλαια. Είναι η πρώτη φορά που σε τέτοιο έγγραφο αναφέρεται η Κίνα, η οποία μέχρι σήμερα δεν σχετιζόταν με την αποστολή της Ατλαντικής συμμαχίας. Τονίζεται ότι πρέπει να «εργαστούμε υπεύθυνα, ως Σύμμαχοι, για να ανταποκριθούμε στις συστημικές προκλήσεις που θέτει η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας για την ευρωατλαντική ασφάλεια…» και ότι «η εμβάθυνση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς και οι συνδυασμένες προσπάθειές τους να αποσταθεροποιήσουν τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες, αντιτίθενται με τις αξίες και τα συμφέροντά μας». Τα παραπάνω δηλώνουν πως οι ΗΠΑ απαιτούν από τους Ευρωπαίους συστράτευση απέναντι όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στην Κίνα, υποδηλώνοντας ταυτόχρονα πως οι ανοχές τους σε παρεκκλίσεις φτάνουν στο τέλος τους.
Η αντίδραση του Πεκίνου, μέσω του εκπροσώπου του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, Ζάο Λιτζιάν, ήταν ιδιαίτερα αιχμηρή. Αφού χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ «κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου», είπε πως «…είναι αυτό που αποτελεί την αληθινή συστημική απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και την παγκόσμια σταθερότητα…», αφού «…στην πράξη, δεν παύει να επεκτείνεται πέραν του περιφερειακού πεδίου του και των αρμοδιοτήτων του, να κηρύσσει πολέμους και να σκοτώνει αθώους αμάχους…», καταλήγοντας πως «….τα χέρια του ΝΑΤΟ είναι βαμμένα με το αίμα των λαών του κόσμου».
Το γεγονός πως στην περιοχή του Ινδικού - Ειρηνικού σήμερα απουσιάζουν ισχυρές διακρατικές δομές είναι ένα ζήτημα που αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Εδώ και κάποια χρόνια στις χώρες της Ασίας, που έχουν στενές σχέσεις (και αναγκαστικές) με τις ΗΠΑ, έχει τεθεί η ιδέα δημιουργίας ενός «περιφερειακού ΝΑΤΟ». Διάφορα σχέδια, που εκπονούνται στις ΗΠΑ, μιλούν για μια στρατιωτική συμμαχία ΝΑΤΟϊκής εκδοχής στην περιοχή, από συμμάχους και εταίρους Ασίας-Ειρηνικού, ξεκινώντας από τη δημιουργία ενός «οδικού χάρτη» για ευρύτερη συνεργασία. Αμερικανοί αξιωματούχοι αναφέρονται συχνά στις «προοπτικές» μετεξέλιξης που έχει η τετραμερής συνεργασία (Quad) ΗΠΑ-Ινδίας-Αυστραλίας-Ιαπωνίας (που σήμερα αφορά κυρίως κοινά γυμνάσια). Τονίζουν, μάλιστα, ότι στο ξεκίνημά της η Βορειοατλαντική Συμμαχία, είχε μόνο 12 μέλη έναντι των 30 που έχει σήμερα.
Ωστόσο όπως επισημαίνεται, από διάφορους αναλυτές, τα κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας αντιμετωπίζουν αμήχανα το ενδεχόμενο μια τέτοιας συμμαχίας. Ένας από τους λόγους αφορά το γεγονός πως η Ένωση των κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), έχει γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας. Μάλιστα ξεπέρασε την ΕΕ το προηγούμενο εξάμηνο. Αλλά και χώρες, όπως η Αυστραλία, που ανησυχούν για την ενδυνάμωση της Κίνας, φοβούνται παράλληλα το κόστος και τις συνέπειες που θα είχε η προσχώρηση σε μια στρατιωτική συμμαχία των ΗΠΑ. Πολλές εκτιμήσεις συγκλίνουν ότι δύσκολα θα δημιουργηθεί ένα ασιατικό ΝΑΤΟ, ακόμα και αν η άτυπη συμμαχία των τεσσάρων θα μπορούσε να αυξήσει κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και συναφείς δραστηριότητες.
Συμπερασματικά:
- Σήμερα η ενδεχόμενη προοπτική μακρόχρονης αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας και η ανασύνταξη του ΝΑΤΟ, που επιχειρούν οι ΗΠΑ, επιδρά καθοριστικά στους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς και ισορροπίες και σε πρώτο χρόνο σε βάρος της Γερμανίας.
- Παρότι το ΝΑΤΟ έχει επιδείξει μια αξιοσημείωτη ικανότητα προσαρμογής μέχρι σήμερα, αναλαμβάνοντας δράση και έξω από τον επιχειρησιακό του χώρο, η αλλαγή του γεωπολιτικού περιβάλλοντος και τα αποκλίνοντα συμφέροντα πολλών μελών του διαμορφώνουν ένα διαφορετικό στρατηγικό υπόβαθρο στη Συμμαχία από αυτό του 1991.
- Το πολιτικό ζητούμενο για τις ΗΠΑ, σε σχέση με τη Συμμαχία, δεν αφορά μόνο στον ρόλο τους εντός ενός παγκόσμιου στρατιωτικού οργανισμού, αλλά στα όρια «δικαιωματικής και παρεμβατικής» εφαρμογής μιας νέας παγκόσμιας πολιτικής της, μέσω αυτού.
- Το προηγούμενο συνδέεται με τα «εσωτερικά θεμέλια της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ», που δείχνουν πολύ πιο εύθραυστα από όσο ήταν κάποτε. Το αρραγές διακομματικό κέντρο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου δείχνει να έχει ρωγμές.
Η Ανάλυση του Μάθιου Κάρνιτσνιγκ στο Politico πάει πιο πέρα. Ο Αμερικανός αρθρογράφος, αν και διαπιστώνει πως η διατλαντική συμμαχία φαίνεται να είναι ισχυρή όσο ποτέ, θεωρεί την αντίδραση του ΝΑΤΟ απέναντι στον Πούτιν και τον πόλεμο στην Ουκρανία «διασπασμένη»! Και αυτό γιατί εκτιμά ότι η ενότητά της παραμένει εύθραυστη, καθώς το «αίσθημα συλλογικότητας προσεγγίζεται τόσο διαφορετικά, όσα είναι και τα 30 μέλη της». Άρα χρειάζεται κάτι περισσότερο από μια επανεξέταση, από μια μεταρρύθμιση. Πρέπει να επανιδρυθεί!
ΧΒ
