Θεσσαλία, Σεπτέμβρης 2023: «Βιβλική καταστροφή», εγκατάλειψη, απελπισία αλλά και οργή. Άνθρωποι απεγνωσμένοι, σαν ήρωες σε ταινία καταστροφής. Πολίτες μιας ισχυρής(!?) χώρας του «πρώτου κόσμου» που σε κατάσταση ειρήνης ζουν σε συνθήκες πολέμου και «τριτοκοσμικές» συνθήκες. Άνθρωποι εξαθλιωμένοι, που παλεύουν μόνοι τους να απεγκλωβιστούν από τα πλημμυρισμένα, κατεστραμμένα σπίτια τους. Ηλικιωμένοι χωρίς ρούχα, χωρίς φάρμακα και τροφή, χωρίς νερό, χωρίς στέγη. Χωρίς καμία μέριμνα για την υγεία τους από τις αρρώστιες που φέρνουν τα χιλιάδες άταφα νεκρά ζώα που κατέκλυσαν ακόμη κι αυλές σπιτιών, τις αποχετεύσεις που ξεχείλισαν, τους βιολογικούς καθαρισμούς που σταμάτησαν να λειτουργούν. Η έκφραση στον τίτλο είναι η απάντηση ενός αγρότη της περιοχής της Καρδίτσας όταν η δημοσιογράφος προσπαθούσε να τον πείσει ότι για το πλημμυρισμένο του σπίτι φταίει το ύψος τις βροχής.
Η επιχείρηση συγκάλυψης και διαστρέβλωσης
Ταυτόχρονα αλλά και μετά την καταστροφή, η κυβέρνηση του συστήματος της εξάρτησης και της εκμετάλλευσης, με την αμέριστη βοήθεια των μέσων μαζικής εξαπάτησης, προσπάθησε με χίλια δύο επιχειρήματα να αθωώσει το καπιταλιστικό σύστημα για την καταστροφή και να τη χρεώσει στο φυσικό φαινόμενο. Ακούσαμε και είδαμε επιστήμονες να χρησιμοποιούν όρους όπως «η μεγαλύτερη πλημμύρα των τελευταίων 18.000 χρόνων», διαστρεβλώνοντας ένα στατιστικό μέγεθος με χρονολογικό, «ξεχνώντας» ότι στην ίδια περιοχή πριν από 3 χρόνια τα ίδια ισχυρίζονταν και για τον «Ιανό».
Την ίδια κατεύθυνση υπηρετεί και το μπαλάκι των ευθυνών μεταξύ τοπικών αρχόντων και κεντρικού κράτους. Η «θεοποίηση» του 112 και τα εκ των υστέρων τηλεοπτικά σόου με την ΕΜΑΚ. Τέλος, η άθλια χρησιμοποίηση από τον κ. Κικίλια της καταστροφής στη Λιβύη με δεκάδες χιλιάδες θύματα ως παράδειγμα ότι θα μπορούσε να ήταν και χειρότερα τα πράγματα…
Με όλα αυτά τα «επιχειρήματα» και ακόμα περισσότερα ήρθε να καλύψει όχι μόνο τη γύμνια και την αδιαφορία του καπιταλιστικού συστήματος για τη ζωή του λαού. Αλλά και τις διαχρονικές ευθύνες του ίδιου του συστήματος για την κατασκευή και συντήρηση έργων υποδομής για την προστασία της ζωής των ανθρώπων του λαού και τους κόπους των μέσων παραγωγής του.
Οι πλημμύρες και οι κοινωνικοπολιτικοί όροι
Το φυσικό φαινόμενο των πλημμυρών σε πολλές περιπτώσεις στην ιστορία είχε ευεργετικές συνέπειες, ειδικά στην αρχή της ανθρώπινης ιστορίας (η Αίγυπτος και η Μεσοποταμία ήταν τα λίκνα τις ανθρωπότητας εξαιτίας των πλημμυρών του Νείλου αλλά και του Τίγρη και του Ευφράτη). Στην πορεία της ιστορίας και ειδικά μετά το πέρασμα στη φάση του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος, η εκμετάλλευση των εργαζομένων έχει παράλληλη πορεία με την υπερκμετάλλευση και την καταστροφή του περιβάλλοντος με στόχο μεγιστοποίηση του κέρδους για το κεφάλαιο. Ενδεικτικά, βιομηχανοποίηση και υπερσυγκέντρωση της γεωργίας, καταστροφή δασών, λατομικής και εξορυκτικές δραστηριότητες στα βουνά, αστικοποίηση με δημιουργία υπερ-πόλεων, αλλαγή χρήσης των ποταμών είτε ως δρόμων μεταφοράς εμπορευμάτων είτε ως καναλιών αποστράγγισης βιομηχανικών λημμάτων (με αλλαγές στην κοίτη τους) πέρα από την παραδοσιακή χρήση για άρδευση αλλά και ύδρευση. Όλα τα παραπάνω δημιουργούν τους όρους έτσι ώστε οι συνέπειες των φυσικών φαινομένων να πολλαπλασιάζονται ανάλογα με τη θέση κάθε χώρας στην ιμπεριαλιστική καπιταλιστική αλυσίδα.
Η ιδιαιτερότητα του θεσσαλικού χώρου
Ας δούμε λίγο τα συγκεκριμένα δεδομένα της πλημμύρας σ’ όλη τη Θεσσαλία έτσι ώστε να σχηματοποιήσουμε και να εξειδικεύσουμε τις ευθύνες του συστήματος.
Οι πλημμύρες της Θεσσαλίας είχαν διαφορετικά χαρακτηριστικά (και αιτίες-πολλαπλασιαστές) στις διαφορετικές περιοχές. Είχαμε καταστροφές από πλημμύρες-διάβρωση σε ορεινά-ημιορεινά (Πήλιο-Κόζιακας -Άγραφα), σε πεδινά αλλά και σε αστικό ιστό (Βόλος, Λάρισα) με διαφορετική μορφή. Σε κάθε περίπτωση, οι ευθύνες για τις καταστροφές είναι συγκεκριμένες και θα προσπαθήσουμε να τις διερευνήσουμε έστω τηλεγραφικά.
Η αλλαγή του χαρακτήρα των ημιορεινών της Καρδίτσας και των Τρικάλων, η εγκατάλειψή τους εξαιτίας της αστικοποίησης που επέβαλε το καπιταλιστικό σύστημα στην Ελλάδα είχε σαν αποτέλεσμα να εγκαταλειφθούν καλλιεργήσιμες εκτάσεις με το σύστημα της αναβαθμίδας (πεζούλας) που συγκρατεί νερό και εδάφη, πέρα από την επιτόπια καταστροφή, αύξησε τον όγκο του νερού στον κάμπο αλλά και τα «φερτά υλικά».
Στο Πήλιο το ξεχέρσωμα δασικών εκτάσεων και η «βιομηχανική» δενδροκαλλιέργεια, ταυτόχρονα με τη μετατροπή της περιοχής σε ένα τουριστικό θέρετρο χωρίς τη στοιχειώδη υποδομή, αλλά και οι εγκληματικές διευθετήσεις χειμάρρων και ρεμάτων ειδικά στις εκβολές τους ήταν από τις βασικές αιτίες για την καταστροφή αυτών των περιοχών, πίσω από όλα αυτά ο βασιλιάς «κέρδος».
Ο περίκλειστος θεσσαλικός κάμπος αποτελεί τη λεκάνη απορροής των γύρω ορεινών όγκων με κυρία έξοδο στη θάλασσα, τον Πηνειό και εν μέρει τη λίμνη της Κάρλας. Ο Πηνειός είναι γνωστός για τις πλημμύρες του από την αρχαιότητα και αυτές είναι μια από τις αιτίες που για χρόνια μεγάλη έκταση του κάμπου ήταν βοσκότοπος.
Από το 1950 και μετά με τη σταδιακή εκμηχάνιση της γεωργίας γίνονται τα υποτιθέμενα αντιπλημμυρικά έργα. Εμβληματικό έργο ήταν η αποστράγγιση της λίμνης Κάρλας και η μετατροπή της σε καλλιεργήσιμη έκταση, με την παράλληλη δημιουργία καναλιών κύρια άρδευσης και κάποιων αντιπλημμυρικών που ολοκληρώθηκαν όπως και όσο ολοκληρώθηκαν μέχρι και τη δεκαετία του 1980, με διευθέτηση της κοίτης του Πηνειού (παράκαμψη Λάρισας).
Τότε άρχισε το «φαραωνικό» έργο της εκτροπής του Αχελώου, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ… αλλά κατέστρεψε περαιτέρω τα ορεινά των Τρικάλων και της Καρδίτσας. Στη συνέχεια οι επεμβάσεις ήταν μόνο κατασκευή αναχωμάτων ύστερα από κάποιες πλημμύρες και κάποιων αμφιλεγόμενων φραγμάτων, αλλά και πάρα πολλές εξαγγελίες που ξεχνιόνταν την επόμενη στιγμή.
Η ερμηνεία, οι διαχρονικές ευθύνες του συστήματος
Οι απαντήσεις για ό,τι έχει γίνει ή δεν έχει γίνει στη Θεσσαλία αλλά και γενικότερα δεν βρίσκονται στο πεδίο της τεχνικής και της επιστήμης (με την ουδέτερη έννοια). Οι απαντήσεις για άλλη μια φορά βρίσκονται στο πεδίο της πολιτικής. Η κυρία πλευρά του ζητήματος δεν είναι αυτό που προβάλλεται, ότι τα έργα γίνονται για να κονομήσουν κάποιες πλευρές της ντόπιας άρχουσας τάξης της (εθνικοί εργολάβοι).
Η θέση της άρχουσας τάξης της Ελλάδας στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα καθορίζει και τις επιλογές που έχει ή δεν της επιτρέπεται να έχει. Το ίδιο και τα χαρακτηριστικά και η φύση της ως μια αστική τάξη εξαρτημένη, με έντονα στοιχεία τυχοδιωκτισμού και άρπα κόλλα. Πιο συγκεκριμένα, όταν η άρχουσα τάξη της Ελλάδας έκανε κάποια υποτυπώδη έργα υποδομής (αντιπλημμυρικά κ.λπ.), συνολικά το σύστημα βρισκόταν σε άλλη φάση. Φάση επέκτασης και ανοικοδόμησης (Σχέδιο Μάρσαλ) μετά τον Β’ Π.Π. και στην ανάγκη να απαντήσει στην πρόοδο – και σε αυτό το πεδίο - του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Ειδικά σε χώρες με ειδικό βάρος όπως η Ελλάδα (προκεχωρημένο φυλάκιο, εμφύλιος).
Κομβικό σημείο στην αλλαγή της πολιτικής τής άρχουσας τάξης στην Ελλάδα είναι η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΟΚ) και η διπλή εξάρτησή της. Αντάλλαγμα, το οικονομικό ξεπούλημα της χώρας και «η αποδοχή» της παραρτημοποίησης της οικονομίας, της καταστροφής της αγροτικής παραγωγής (μείωση του αγροτικού πληθυσμού). Στην εξέλιξή της φτάσαμε σε ένα σύστημα «παροχής υπηρεσιών» προς τους ιμπεριαλιστές με κατασκευές αυτοκινητόδρομων (αλήθεια, θα μάθουμε ποτέ πόσο συνέβαλαν στους όγκους νερού τα έργα τού Ε65;) για τη γρήγορη μεταφορά των εμπορευμάτων τους και όποτε χρειαστεί και των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ, και σε μια χώρα παροχής τουριστικών υπηρεσιών. Άρα έργα υποδομής όπως τα αντιπλημμυρικά με μεγάλο βάθος χρόνου δεν έχουν νόημα για αυτήν ούτε και για τους ιμπεριαλιστές.
Τα τελευταία πολλά χρόνια, με την επικράτηση των πιο ληστρικών μερίδων του κεφαλαίου (μετά την κατάρρευση των δήθεν σοσιαλιστικών χωρών) αλλά ειδικότερα μετά την κρίση του συστήματος το 2008, που στη χώρα μας μεταφράστηκε στα μνημόνια, η κατασκευή έργων αντιπλημμυρικής υποδομής σχεδόν απαγορεύτηκε, ενώ δόθηκε προτεραιότητα στο ξεπούλημα υποδομών στο κεφάλαιο με καταστροφικά αποτελέσματα (Τέμπη).
Οι συνέπειες και η αποκατάσταση
Δεν μπορεί να περιμένει κάποιος ότι το σύστημα που δημιούργησε την καταστροφή θα φροντίσει για την ουσιαστική αποκατάστασή της. Αυτό που θα δούμε το επόμενο διάστημα θα είναι τα μπαλώματα όπως όπως κυρίως του οδικού δικτύου και υποσχέσεις για αντιπλημμυρικά έργα στο μέλλον που δεν θα γίνουν ποτέ. Άλλωστε η βαριά βιομηχανία είναι ο τουρισμός...
Οι συνέπειες για το λαό είναι τραγικές. Η καταστροφή δεκάδων παραγωγικών μονάδων αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων θα οδηγήσει πολλούς κατοίκους στη μετανάστευση, με άμεση συνέπεια την αύξηση τιμών συγκεκριμένων προϊόντων. Να μη μας κάνει εντύπωση αν τη δήλωση των «επιστημόνων» ότι οι εκτάσεις θα παραμείνουν άγονες για πέντε χρόνια ακολουθήσει η προτροπή ότι αυτές οι εκτάσεις είναι κατάλληλες για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.. ‘Αρα συγκεκριμένες μεγάλες εταιρίες θα πάρουν για ένα κομμάτι ψωμί τα χωράφια των αγροτών.
Η μόλυνση της καλλιεργήσιμης έκτασης από τα αστικά και βιομηχανικά λύματα που για σχεδόν δύο βδομάδες έχουν σκορπιστεί σε μεγάλη έκταση είναι άλλο μεγάλο κεφάλαιο. Την ίδια στιγμή ο αστικός ιστός του Βόλου και της Λάρισας είναι γεμάτος από την ίδια μολυσμένη λάσπη. Η μεταφορά της κυρίως στον Παγασητικό και τον Θερμαϊκό γίνεται μέσω του Πηνειού και του καναλιού αποστράγγισης της Κάρλας. Καταστροφή των δικτύων ύδρευσης δεκάδων χωριών αλλά και μεγάλων πόλεων όπως ο Βόλος. Όλο το κόστος αποκατάστασης μεταφέρεται στο λαό.
Συμπερασματικά, το βάθος και το εύρος της καταστροφής δεν οφείλεται στην «κλιματική κρίση» αλλά στις συνέπειες του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στη χώρα μας όπως προσπαθήσαμε να περιγράψουμε παραπάνω.
Ο λαός κυριολεκτικά δεν έχει άλλη διέξοδο από το να αγωνιστεί για να μπορέσει να ζήσει, να αποκαταστήσει τις πληγές του και να εξασφαλίσει ανθρώπινο μέλλον για τον ίδιο και τις επόμενες γενιές στη Θεσσαλία αλλά και στη χώρα. Διεκδικώντας πλήρη αποζημίωση των κατεστραμμένων σπιτιών και μέσων παραγωγής, χωρίς να υποκύπτει στους εκβιασμούς και τα ψεύτικα διλήμματα που θα του τεθούν.
ΝΖ
