Η πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου ΥΠΕΞ στις ΗΠΑ κατέδειξε για πολλοστή φορά τον καθοριστικό ρόλο που παίζει ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός στις εξελίξεις. Στο κοινό ανακοινωθέν Μπλίνκεν-Τσαβούσογλου, στις δηλώσεις του τελευταίου και στις “διαρροές” αποτυπώθηκαν τόσο η φάση στην οποία βρίσκονται οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις όσο και οι επιδιωκόμενες συνολικότερες διευθετήσεις από τις ΗΠΑ. Πρόκειται για εφ’ όλης της ύλης συνομιλίες για το ρόλο της τουρκικής άρχουσας τάξης στην ευρύτερη περιοχή, τμήμα του οποίου αποτελούν οι αντιθέσεις και ο αντιδραστικός ανταγωνισμός Τουρκίας-Ελλάδας που έχουν παροξυνθεί τα τελευταία χρόνια.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα υπερατλαντικά αφεντικά πιέζουν σε διάφορα μέτωπα την Τουρκία να επανακάμψει πλήρως στη ρότα των βασικών επιδιώξεων του ΝΑΤΟ. Το μενού περιέλαβε τον εκθειασμό της μεσολαβητικής προσπάθειας της γείτονος στην Ουκρανία -δηλωτικό της έγκρισης των ΗΠΑ-, τη δέσμευση για σταθερότητα και ασφάλεια στην περιοχή -δηλαδή την αποχή επί του παρόντος από στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία- και, φυσικά, την “ηρεμία” στα ελληνοτουρκικά και ιδιαίτερα στο Αιγαίο πέλαγος. Άλλωστε, κάτι ανάλογο με τις διαδικασίες της “στρατηγικής συνεργασίας” ΗΠΑ-Ελλάδας εκτυλίσσεται και στην Τουρκία με το “στρατηγικό διάλογο”. Σε επίπεδο διμερών σχέσεων έχει εδώ και καιρό επιλεγεί αυτή η φόρμουλα από τους Αμερικανούς. Η αναδιαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού στις δύο χώρες αλλά και στην Κύπρο αποτελεί τμήμα αυτής της ευρύτερης “οπτικής” από πλευράς ΗΠΑ.
Μπορεί Μητσοτάκης και Δένδιας να αφήνουν ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τις δηλώσεις-προσκλήσεις τους προς τους απέναντι, δύσκολο όμως φαίνεται κάτι τέτοιο μέχρι τις εκλογές. Το εθνικιστικό και σοβινιστικό κλίμα και στις δύο πλευρές καλά κρατεί, ενώ τόσο η Άγκυρα εκτοξεύει εμπρηστική ρητορική όσο και η Αθήνα προχωρά σε βήματα αποκλεισμού της Τουρκίας από θαλάσσιες ζώνες και μετατροπή του Αιγαίου σε κλειστή “ελληνική” θάλασσα. Όλα αυτά είναι επόμενο να μην εμπνέουν καμιά σταθερότητα. Η εξάρτηση των δύο χωρών από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό εδώ και δεκαετίες βαφτίζεται “αμυντική συνεργασία”. Τώρα, το πόσο αμυντική και το πόσο συνεργασία είναι ο καθένας μπορεί εύκολα να το αντιληφθεί!
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι ισορροπίες που προωθούν οι ΗΠΑ έχουν τρία βασικά διακυβεύματα. Τον πόλεμο στην Ουκρανία ως μείζον ζήτημα και την απαίτηση απόλυτης στοίχισης όλων των χωρών της σφαίρας επιρροής τους, τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ μέχρι τα ρωσικά σύνορα ως κομβικό θέμα για την περίσφυξη-περικύκλωση της Ρωσίας και τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς σε Ελλάδα και Τουρκία που εμφανίζουν μια κάποια, θα λέγαμε, ανισορροπία που πρέπει να διορθωθεί. Ως προς το πρώτο, οι τελευταίες σχετικές επιτυχίες της ρωσικής πλευράς έχουν σημάνει καμπανάκια όχι μόνο ως προς την ανάγκη περαιτέρω οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο αλλά και σε σχέση με την υπερκέραση κάθε δύστροπου νατοϊκού συμμάχου.
Αναφορικά με το δεύτερο, τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα σχετικά με μια θετική τουρκική στάση. Φινλανδία και Σουηδία εξαρτώνται από το βέτο της Τουρκίας, ενώ η ανοχή της δεύτερης στην προσχεδιασμένη και προαναγγελμένη ενέργεια του καψίματος του Κορανιού από γνωστό φασίστα πολιτικό μπροστά στην τουρκική πρεσβεία στη Στοκχόλμη, υπό την προστασία ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων, επιτείνει την αντιπαράθεση και μπορεί να θεωρηθεί ως εξόχως προβοκατόρικη ενέργεια εθνικιστικών κύκλων της - ιμπεριαλιστικής, ας μην ξεχνιόμαστε - Σουηδίας που θέλουν να εμποδίσουν την ένταξη της χώρας αλλά και της γειτονικής Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.
Τα εξοπλιστικά, βέβαια, είναι σοβαρό επίδικο στις σχέσεις-αντιθέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Όσο κι αν εμφανίζουν τις συνομιλίες Μπλίνκεν-Τσαβούσογλου τα εγχώρια ΜΜΕ ως ανατολίτικο παζάρι, η αμερικανική πλευρά έχει και το μαχαίρι και το πεπόνι. Η πίεση που ασκείται στην τουρκική πλευρά για επάνοδο στις νατοϊκές νόρμες, η παραμονή στον προθάλαμο για την αναβάθμιση και την αγορά νέων F-16, ο αποκλεισμός από τη συμπαραγωγή των F-35 και οι διαρροές για συζητήσεις της Τουρκίας με τους Ευρωπαίους για την αγορά Eurofighter αποδεικνύουν τη μεγάλη κινητικότητα στο ζήτημα. Το σενάριο η γειτονική χώρα να στραφεί στα ρωσικά MiG θεωρείται, πάντως, απίθανο. Ο Τσαβούσογλου αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην ανατροπή της εξοπλιστικής ισορροπίας στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι και το γεγονός ότι οι Αμερικανοί αποφεύγουν καιρό τώρα να αναφερθούν στη γνωστή μας από παλιά αναλογία 7 προς 10. Μάλιστα, έχοντας ήδη συμφωνήσει για τη χορήγηση των F-35 στην Ελλάδα σε βάθος χρόνου, εντείνουν τον εκνευρισμό της τουρκικής πλευράς. Ακόμη κι αν η Τουρκία πάρει ό,τι ζητά, τα αεροπλάνα 5ης γενιάς θα δίνουν ένα προβάδισμα στην Ελλάδα. Ωστόσο, τα F-16 έχουν αναχθεί σε κύριο ζήτημα αυτή την περίοδο.
Ο Τσαβούσογλου ήταν, πάντως, απολύτως σαφής, θέτοντας το θέμα ως απόδειξη ή μη του αξιόμαχου της νοτιοανατολικής πτέρυγας της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας! Ζητά την αποσύνδεση του ζητήματος των αεροπλάνων από τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Ο Μπλίνκεν σε μια διπλωματική κίνηση έδειξε να το συμμερίζεται, ωστόσο είναι ολοφάνερο ότι τα δύο ζητήματα συνδέονται. Η επιμονή του Τούρκου ΥΠΕΞ για την επίδειξη “αποφασιστικότητας” από την αμερικανική διοίκηση προς τα κοινοβουλευτικά Σώματα των ΗΠΑ αποτελεί σαφές δείγμα ότι Μενέντεζ, λόμπι κ.λπ. μπορούν να ξεπεραστούν αν υπάρχει πολιτική βούληση του κυρίαρχου σήμερα κέντρου. Το ερώτημα παραμένει αν η τουρκική πλευρά είναι διατεθειμένη, μέσα στην οξυμένη προεκλογική περίοδο, να κάνει κι άλλα βήματα υποχώρησης ως προς τους φόβους και τις βλέψεις της. Κάτι τέτοιο φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο αυτή την περίοδο, σίγουρα.
Οι δικοί “μας”, ωστόσο, πέρα από λεονταρισμούς και επικλήσεις στο λεγόμενο Διεθνές Δίκαιο, τις “ισχυρές συμμαχίες” και τη στρατιωτική αναβάθμιση, φαίνεται ότι κατανοούν πως λίγη σημασία έχει για τα αμερικανικά συμφέροντα το τι κάνουν οι ομογενείς και οι “φιλέλληνες” στις ΗΠΑ. Άλλωστε, όλοι αυτοί οι αμερικανοτραφείς ως στελέχη του αμερικανικού και του αμερικανοελληνικού κατεστημένου, όταν καταλάβουν ότι ο κύβος έχει ριφθεί, θα κάνουν την αναγκαία στροφή, ακολουθούμενη από μια ανάλογη αιτιολόγηση. Από την άποψη αυτή, η δήλωση Συρίγου (που ανέφερε ότι αργά ή γρήγορα η Τουρκία θα πάρει τα F-16, πράγμα που είναι προς το μακροπρόθεσμο συμφέρον της ελληνικής πλευράς!), τις προάλλες, δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται αποκλειστικά ως δική του γνώμη. Φαίνεται να κατανοείται ότι η συνέχιση του ρόλου του πειθήνιου παιδιού περιλαμβάνει, κάτω από κάποιες προϋποθέσεις, το να μη συνεχίσουν να μπαίνουν εμπόδια για τα F-16. Το πώς αυτό θα πλασαριστεί είναι άλλο θέμα.
Για τις ρηχές αναλύσεις ακόμη και δυνάμεων της Αριστεράς που προτάσσουν σχεδόν στα πάντα την οικονομία, το “περίμενε” στην Τουρκία (για μια αγορά-αναβάθμιση αρκετών δισεκατομμυρίων από την Locheed Martin) είναι ίσως… ανεξήγητο. Η πολιτική-γεωπολιτική πλευρά και η εξάρτηση μπορούν να δώσουν τις απαντήσεις σε όσους είναι ικανοί και θέλουν να τις βρουν!
