Περιοδεία-αστραπή στη Μ. Ανατολή, με αμφιλεγόμενους στόχους, πραγματοποίησε ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, Μπλίνκεν, στις 29 Ιανουαρίου. Ως αιτία προβλήθηκε η προσπάθεια των ΗΠΑ να αμβλυνθούν οι εντάσεις και η έξαρση της βίας ανάμεσα στη νέα ισραηλινή κυβέρνηση και τους Παλαιστίνιους. Η περιοδεία ξεκίνησε από το Κάιρο (έχει προγραμματιστεί εδώ και καιρό) και ολοκληρώθηκε τις επόμενες 2 ημέρες σε Τελ Αβίβ και Ραμάλα.
Στο Κάιρο, ο Μπλίνκεν, πέραν του Παλαιστινιακού, ξετύλιξε μια ευρύτερη ατζέντα για τα θέματα της περιοχής. Όπως ανακοινώθηκε, συζήτησε για τις προσπάθειες «πολιτικής μετάβασης» στο Σουδάν (δηλ. ελεγχόμενες από τις ΗΠΑ), καθώς και για την έναρξη διαβουλεύσεων για τη διεξαγωγή εκλογών στη γειτονική ακυβέρνητη χώρα, τη Λιβύη. Αναφέρθηκε επίσης στις εξελίξεις στον πόλεμο της Ουκρανίας, αναζητώντας «κοινό τόπο» για ενίσχυση της «στρατηγικής συνεργασίας» ΗΠΑ – Αιγύπτου και γενικότερα «την υποστήριξή της απέναντι σε διεθνείς προκλήσεις».
Στη σημερινή συγκυρία, με τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς να οξύνονται με βασικό πεδίο τον πόλεμο στην Ουκρανία, που επηρεάζει και όλα τα «ανοιχτά» μέτωπα και στην περιοχή της ευρύτερης Μ. Ανατολής, είναι φυσικό οι ΗΠΑ να ανησυχούν ιδιαίτερα για την εξέλιξη των ισορροπιών εκεί. Υπάρχει και ενισχύεται η αμοιβαία καχυποψία με την Τουρκία, διαμορφώνοντας ένα θολό τοπίο ως προς την εξέλιξη των διμερών σχέσεων. Ακόμη και η «επένδυση» της Ουάσινγκτον στους Κούρδους της Συρίας κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα σε περίπτωση προσέγγισης Ερντογάν- Άσαντ, που προωθεί ο Πούτιν.
Η κατάσταση στο Ισραήλ, σε ό,τι αφορά το πολιτικό σκηνικό της χώρας, σε καμία περίπτωση δεν θεωρείται κάτι αμελητέο για τις ΗΠΑ. Ο Μπλίνκεν επισκέφτηκε Τελ Αβίβ και Ραμάλα στη σκιά μιας ακόμη αιματηρής αντιπαράθεσης που υποδαυλίζει η νέα κυβέρνηση του Νετανιάχου. Οι σχέσεις του οποίου με τη κυβέρνηση Μπάιντεν εξακολουθούν να είναι τεταμένες κυρίως σε ό,τι αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Και σε αυτό μάλλον θα προτιμούσε να έχει συνομιλητή τον Τραμπ και όχι τον Μπάιντεν. Το γεγονός ωστόσο ότι η αναβίωση της συμφωνίας του 2015 έχει βαλτώσει ενδεχόμενα να δίνει έδαφος για διάλογο.
Τα ποσοστά αποδοχής της νέας κυβέρνησης του Ισραήλ, ως συνασπισμός δεξιάς–ακροδεξιάς, και ο ίδιος ο Νετανιάχου βρίσκονται σε εξαιρετικά χαμηλό σημείο. Και αυτό δείχνει πως ούτε οι πολίτες του Ισραήλ ούτε ο εύθραυστος συνασπισμός αποτελούν γερό στήριγμα όπως στο παρελθόν, πράγμα που εντείνει την εσωτερική αστάθεια. Για πολλούς αναλυτές, αποτελούν και τα αίτια που ο Νετανιάχου εντείνει τη βία στα κατεχόμενα, προωθώντας την ακραία προεκλογική του ατζέντα.
Λίγα 24ωρα πριν φτάσει ο Μπλίνκεν πραγματοποιείται ισραηλινή επιδρομή, η φονικότερη εδώ και χρόνια, στην Τζενίν, στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, που στοίχισε τη ζωή σε 9 Παλαιστίνιους Ακολούθησε φονική απάντηση των Παλαιστινίων στη Ανατολική Ιερουσαλήμ, ενώ ο ισραηλινός στρατός έπληξε την ίδια ημέρα τη Λωρίδα της Γάζας. Από την αρχή της χρονιάς, η ισραηλινο -παλαιστινιακή σύγκρουση έχει στοιχίσει τη ζωή σε 35 Παλαιστινίους (κυρίως άμαχοι και παιδιά) και 6 ισραηλινούς πολίτες (από τους οποίους ένας ανήλικος). Ανάμεσα στα πρόσφατα ισραηλινά μέτρα (που βάζουν στο στόχαστρο ειδικά Άραβες και Παλαιστίνιους που έχουν ισραηλινή υπηκοότητα), εκείνο που εκτιμάται ότι θα ενισχύσει την αιματοχυσία αφορά την ευκολότερη και ταχύτερη απόκτηση αδειών οπλοφορίας για τους υπόλοιπους Ισραηλινούς.
Υπό αυτές τις συνθήκες το περιθώριο ελιγμών του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ ήταν περιορισμένο και δεν αναμένονταν αξιοσημείωτες εξελίξεις, με τις αναλύσεις να εστιάζονται και στη δυνατότητα πλέον της Ουάσινγκτον να επηρεάσει την πορεία των γεγονότων εκεί. Άλλες εποχές, μια περιοδεία ΥΠΕΞ των ΗΠΑ στη Μ. Ανατολή σηματοδοτούσε όχι τόσο προσδοκίες για επίλυση του Παλαιστινιακού όσο την επιβεβαίωση της συνολικής περιφερειακής σταθεροποίησης υπό τον έλεγχό τους. Ενώ τώρα… «το καλύτερο που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν είναι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στο Ισραήλ, προκειμένου να αποφευχθεί επανάληψη του Μαΐου του 2021», δήλωσε ο Μίλερ, (αμερικανός πρώην διαπραγματευτής), κρίνοντας ότι… «η επίσκεψη αυτή δεν σηματοδοτεί καμία αλλαγή της αμερικανικής θέσης όσον αφορά την ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση (…) πέρα από το να εκφράσουν εκ νέου τη γενικόλογη υποστήριξή τους στη λύση των δύο κρατών»! Άρα τι σηματοδοτεί;
Η επίσκεψη του Μπλίνκεν στο Ισραήλ αντανακλά τη βούληση της Ουάσινγκτον για γρήγορη επανασύνδεση με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου, ο οποίος επέστρεψε στην εξουσία δριμύτερος, εκμεταλλευόμενος σίγουρα και την εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ουκρανία. Τα βασικά αίτια των ανησυχιών στο Λ. Οίκο για τις πολιτικές Νετανιάχου, εκτός του Παλαιστινιακού, είναι ότι υπάρχει κίνδυνος να πυροδοτήσει και άλλα ανοικτά μέτωπα στην ευρύτερη περιοχή. Έτσι ερμηνεύουν και το πάγωμα από τον Μπάιντεν σε ό,τι αφορά την αναβίωση της συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Οι σχέσεις Ιράν - Ισραήλ όχι μόνο δεν φαίνεται να βελτιώνονται στο ορατό μέλλον, αλλά οδηγούνται από το κακό στο χειρότερο. Της άφιξης του Μπλίνκεν προηγήθηκαν επιθετικές ενέργειες κατά του Ιράν από το Ισραήλ. Τα ξημερώματα 29ης Ιανουαρίου καταγράφηκαν εκρήξεις στην πόλη Ισφαχάν στο κεντρικό Ιράν, πόλη με μεγάλη παρουσία στρατιωτικής –και όχι μόνο– βιομηχανίας. Επιθέσεις με drones και κυβερνοεπιθέσεις συνεχίζονται αδιάκοπα τα τελευταία χρόνια. Η μεγαλύτερη ήταν αυτή του 2010, που κατέστρεψε, και κατέστησε επικίνδυνους, 9.000 φυγοκεντρωτές εμπλουτισμού ουρανίου, καταγράφοντας μία από τις μεγαλύτερες κυβερνοεπιθέσεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις μέχρι σήμερα. Μπορεί το επίκεντρο των συγκρούσεων μεταξύ Ισραήλ και Ιράν να εντοπίζεται κυρίως στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ωστόσο η παρουσία του Ιράν σε Συρία και Λίβανο δεν είναι λιγότερο ενοχλητική για το Τελ Αβίβ.
Η συμφωνία με τον Λίβανο, το 2022, στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, που χαρακτηρίστηκε από τον Μπάιντεν που την προώθησε «ιστορικό επίτευγμα», σήμερα διακυβεύεται. Αλλά και οι «συμφωνίες του Αβραάμ», δηλ. η διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και αραβικές χώρες, βρίσκονται σε αναμονή, με τον Νετανιάχου να καλλιεργεί ελπίδες ότι σε αυτές θα ενταχθεί κάποτε και η Σαουδική Αραβία, αλλά μέχρι στιγμής εκείνο που κυριαρχεί στις σχέσεις τους είναι η δυσαρέσκεια και η αμοιβαία καχυποψία.
Το τελευταίο διάστημα είχαμε ένα «κύμα» επισκέψεων αξιωματούχων των ΗΠΑ στην περιοχή. Πριν από την άφιξη Μπλίνκεν, κατέφθασε στο Ισραήλ ο διευθυντής της CIA, Μπερνς, που εκτός από την ισραηλινή ηγεσία επισκέφθηκε και τη Ραμάλα, όπου συνάντησε ανώτερους παλαιστίνιους αξιωματούχους. Ούτε στη μια περίπτωση ούτε στην άλλη έγιναν ανακοινώσεις. Προηγήθηκε η επίσκεψη του συμβούλου εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου, Τζέικ Σάλιβαν. Τόσες επισκέψεις τέτοιου υψηλού επιπέδου σε τόσο σύντομο διάστημα σπάνια συμβαίνουν. Εικάζεται ότι αυτές αφορούσαν πιθανή προετοιμασία μιας επίσκεψης του Νετανιάχου στον Λ. Οίκο μέσα στο μήνα.
Όλα αυτά αποτελούν κινήσεις οι οποίες προδίδουν τις βαθύτερες ανησυχίες των ΗΠΑ για το μέλλον των ισορροπιών ισχύος στην περιοχή, που δείχνουν να μεταβάλλονται σε βάρος τους αν συνεχίσουν να επιδεικνύουν τη στρατηγική δυστοκία που χαρακτηρίζει τα τελευταία χρόνια την πολιτική τους στη Μ. Ανατολή. Οι ΗΠΑ πλέον δεν «παίζουν» μόνοι στην περιοχή και είναι ολοφάνερος ο περιορισμός της επιρροής τους σε Συρία και Ιράκ, ιδιαίτερα από το φθινόπωρο του 2015, που η Ρωσία, στο πλευρό του Άσαντ, έχει εδραιώσει την παρουσία της και είναι αποδεκτή ως παράγοντας στην περιοχή ακόμη και από το… Τελ Αβίβ. Είναι φανερό πως η ρωσική παρουσία στη Συρία τοποθετεί το Ισραήλ σε αδυναμία να υποστηρίξει δυναμικά τις επιλογές των ΗΠΑ στην Ουκρανία! Από την άλλη, η προσέγγιση Ιράν - Ρωσίας εντείνει τις αντιδράσεις του Ισραήλ και, ενδεχόμενα, η πρόσφατη επίθεση να σχετίζεται με αυτό το ζήτημα. Τέλος, η Κίνα, που κάνει συνεχώς πιο αισθητή την παρουσία της σε όλο τον πλανήτη, δείχνει έτοιμη να το κάνει και στην περιοχή της Μ. Ανατολής.
Με βάση τα σημερινά δεδομένα, οι ΗΠΑ επείγονται για μια εκτόνωση στη Δυτική Όχθη. Το ζήτημα είναι τι ποσοστό από τη μεσολαβητική βαρύτητα διαθέτουν σε σύγκριση με προηγούμενες δεκαετίες. Αναμφίβολα η σημερινή διοίκηση του Λ. Οίκου θα επιδιώξει στο άμεσο μέλλον τον περιορισμό ζημιών που συνεπάγονται οι εξελίξεις των τελευταίων ετών.
ΧΒ
