Η άνοιξη έρχεται νωρίς στη Γιουνάν στη νότια Κίνα. Τα φυτά της ελαιοκράμβης ανθίζουν πρώτα, μετατρέποντας τα λιβάδια σε ένα απέραντο κατακίτρινο χαλί. Για τους μελισσοκόμους, το ραντεβού με την ανθοφορία της ελαιοκράμβης είναι σημαντικό. Το φυτό θεωρείται ιδιαίτερα μελισσοκομικό. Κουβαλούν τις κυψέλες με τις μέλισσες από μακριά, από όλη την κεντρική και νότια Κίνα. Για αυτό, στη Γιουνάν και ιδιαίτερα στη Λουόπινγκ, στα βορειοανατολικά της επαρχίας, κάθε άνοιξη καταγράφεται η μεγαλύτερη παραγωγή μελιού σε ολόκληρη την Κίνα.
Σαράντα πέντε χρόνων, ο Liu Decheng είχε εκατό κυψέλες και με το μέλι που συγκέντρωνε ζούσε την εξαμελή οικογένειά του, μαζί και τα δύο παιδιά του, σε μια αγροτική περιοχή της Xichang στην επαρχία Σιτσουάν στην κεντρική Κίνα. Για πρώτη φορά τον φετινό χειμώνα μετέφερε τις εκατό κυψέλες του στην Γιουνάν, περιμένοντας να ανθίσουν τα φυτά της κάνολα. Για τους μελισσοκόμους, δεν πρέπει να χαθεί ούτε μια ημέρα. Στο σύντομο διάστημα της ανθοφορίας, πριν προλάβουν να ξεκινήσουν οι ψεκασμοί με τα φυτοφάρμακα, οι μέλισσες ξεχύνονται στα λιβάδια για να συλλέξουν τροφή, πραγματοποιώντας ταυτόχρονα και τη ζωτική για τις αγροτικές καλλιέργειες επικονίαση. Τις ημέρες της αναμονής, όταν ξέσπασε η επιδημία του κορωνοϊού, είδε τις μέλισσές του να πεθαίνουν μαζικά από ακάρεα και έλλειψη τροφής. Αντιμέτωπος με την απαγόρευση των μετακινήσεων, προσπάθησε να τους δώσει αυτοσχέδιες τεχνητές τροφές. Δυστυχώς, δεν τα κατάφερε! Διαπίστωσε πως παρά τις προσπάθειές του, οι μέλισσες συνέχισαν να πεθαίνουν πεινασμένες ή δηλητηριασμένες. Απελπισμένος εξαιτίας της οικονομικής καταστροφής, στις 13 Φεβρουαρίου έβαλε τέλος στη ζωή του! Το σώμα του βρέθηκε σε ένα μελισσοκομείο και οι συνάδελφοί του συγκλονισμένοι ξεκίνησαν αμέσως έρανο μεταξύ τους για να βοηθήσουν την ορφανή οικογένεια. Ο αυτόχειρας μελισσοκόμος δεν πρόλαβε την απόφαση των κινέζικων αρχών, οι οποίες διαπίστωσαν λίγο μετά στις 15 Φεβρουαρίου την ανάγκη να επιτραπούν οι μετακινήσεις ζώων και ζωοτροφών για να μην πληγεί κι άλλο η κτηνοτροφία στην περίοδο της απαγόρευσης. Μια απόφαση που ακόμη και όταν ανακοινώθηκε, συνάντησε σε αρκετές περιπτώσεις την απροθυμία των τοπικών αρχών να την εφαρμόσουν. Από τότε που έγινε γνωστή η τραγική κατάληξη του απεγνωσμένου μελισσοκόμου, η ιστορία του διαδόθηκε στη μεγάλη χώρα, αναγκάζοντας και τις κρατικές αρχές να πάρουν θέση.
Στην Κίνα, η παραγωγή και η κατανάλωση του μελιού έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων. Από τα χρόνια του Guo Pu, που θεωρείται πατέρας του Φενγκ Σούι και το έργο του «Ραψωδία στις μέλισσες», η Mifeng (όπως ονομάζεται στα κινεζικά το έντομο) υμνήθηκε για τη θετική ενέργεια που μεταφέρει και την πειθαρχημένη ζωή της. Η χώρα είναι η μεγαλύτερη παραγωγός μελιού στον κόσμο. Παράγει σχεδόν το 25% της παγκόσμιας ετήσιας ποσότητας. Υπάρχουν τουλάχιστον τριακόσιες χιλιάδες μελισσοκόμοι, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι μικροί παραγωγοί, συνεχίζοντας τις περισσότερες φορές την οικογενειακή παράδοση αιώνων. Συνηθίζουν να μετακινούνται συνεχώς, αναζητώντας τις διαδοχικές ανθοφορίες δέντρων και φυτών σε μεγάλες αποστάσεις. Μακριά από τις οικογένειες τους για πολύ καιρό, προσπαθούν να γλυτώσουν από ασθένειες και φυσικές καταστροφές, ενώ ολοένα και πιο συχνά αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της εκτεταμένης χρήσης των φυτοφαρμάκων. Όπως και σε πολλά άλλα σημεία στον πλανήτη, οι πληθυσμοί των μελισσών στην Κίνα γνωρίζουν ξαφνικές και μεγάλες μειώσεις εξαιτίας της μόλυνσης και των περιβαλλοντικών ανατροπών.
Από τα μισά της προηγούμενης δεκαετίας με τη μαζική κατάρρευση των αποικιών στην Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη, από μια ανεξερεύνητη ασθένεια που οδηγούσε τα σμήνη των μελισσών να εγκαταλείπουν τις κυψέλες, μέχρι τη μεγάλη καταστροφή του 2019 στη Βραζιλία με τον θάνατο μισού δισεκατομμυρίου εντόμων, η μέλισσα σχεδόν σε όλο τον πλανήτη έχει εμπλακεί σε έναν σκληρό υπαρξιακό αγώνα. Η καταστροφή των δασών από πυρκαγιές και την αποψίλωση, οι ακραίες κλιματικές αλλαγές, η επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από τις κεραίες επικοινωνιών και κυρίως η εκτεταμένη χρήση ισχυρών φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες, θεωρούνται οι μεγάλοι εχθροί της. Με περίπου είκοσι χιλιάδες είδη, ορισμένα ακόμη αταξινόμητα και τα περισσότερα ελεύθερα στη φύση, η μέλισσα αποτελεί τον βασικό επικονιαστή για τη γεωργική παραγωγή αλλά και για την αναπαραγωγή των φυτών στα δάση και στις ζούγκλες. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, πάνω από το 35% της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων εξαρτάται από τα έντομα-επικονιαστές. Από τα εκατό είδη εκτεταμένων καλλιεργειών, τα οποία συμβάλλουν στο 90% της παγκόσμιας διατροφικής αλυσίδας, εβδομήντα ένα επικονιάζονται από τις μέλισσες! Χωρίς αυτές τις καλλιέργειες, δισεκατομμύρια άνθρωποι και ζώα θα υπέφεραν από στέρηση τροφής. Στην Ευρώπη μόνο, πάνω από τέσσερις χιλιάδες είδη λαχανικών μεγαλώνουν χάρη στην ακούραστη δουλειά των μελισσών. Ειδικότερα, καρποί όπως τα μήλα, οι φράουλες και τα αμύγδαλα θα εμφάνιζαν δραματική μείωση. Υπολογίζεται σε 265 δις δολάρια η οικονομική αξία της επικονίασης που πραγματοποιούν οι μέλισσες παγκόσμια. Στην Σιτσουάν, από την δεκαετία του Ογδόντα που τα φυτοφάρμακα εξάλειψαν τις μέλισσες σε πολλές περιοχές, η επικονίαση της αγροτικής παραγωγής γίνεται με το χέρι, χρησιμοποιώντας βούρτσες με φτερά! Δίχως το ακούραστο καθημερινό ταξίδι της μέλισσας, ο κόσμος θα γινόταν γρήγορα εφιαλτικός και η διατροφική αλυσίδα που φτάνει στον άνθρωπο θα γνώριζε μια τρομακτική καταστροφή. Είναι γνωστός ο αφορισμός πως αν εξαφανιστούν οι μέλισσες, η ανθρωπότητα θα αντιμετώπιζε πρόβλημα επιβίωσης σε διάστημα μόλις τεσσάρων χρόνων! Πρόκειται για μια πρόβλεψη που θέλει να υπογραμμίσει τη σημασία ενός από τα πολυτιμότερα είδη εντόμων στον πλανήτη, το οποίο βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της μαζικής εξόντωσης εξαιτίας της αλόγιστης ανθρώπινης δραστηριότητας. Και είναι μια δραστηριότητα που διεξάγεται στα πλαίσια ενός άναρχου και καταστροφικού οικονομικού και κοινωνικού συστήματος, προσηλωμένου στο ατομικό κέρδος, στον ανταγωνισμό και την καταλήστευση των ανθρώπινων και φυσικών πόρων.
Πολλοί παρομοιάζουν την εξόντωση των μελισσών ως το σύγχρονο καναρίνι στη στοά, όχι των παλιών ανθρακωρυχείων, αλλά στη νοητή χρονική γραμμή, πέρα από την οποία δεν θα υπάρχει επιστροφή. Ως το προμήνυμα των επερχόμενων διατροφικών και υγειονομικών καταστροφών. Οι κυβερνήσεις των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών, με πολλή δυσκολία, καθυστέρηση και αντιθέσεις μεταξύ τους, αποφάσισαν να περιορίσουν ή και να απαγορεύσουν τη χρήση μιας ομάδας ισχυρών τοξικών ουσιών, των νεονικοτινοειδών, που χρησιμοποιούν οι αγροχημικές πολυεθνικές τους. Αυτές οι αποφάσεις, όμως, δεν φτάνουν για να σταματήσουν το κακό, μιας και γι’ αυτό απαιτούνται ριζικές αλλαγές και ανατροπές στις πολιτικές στη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή και κατανάλωση. Αλλαγές που δεν μπορεί και δεν θέλει να κάνει ο καπιταλισμός, που ασθενεί σοβαρά. Αλλαγές που πρέπει να γίνουν μόνο στα πλαίσια μιας νέας, σύγχρονης οργάνωσης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, που θα έχει ως πρώτη αξία την ανθρώπινη ζωή και τη διαφύλαξη των όρων αναπαραγωγής της, όχι μόνο στο παρόν αλλά και στο μέλλον. Ένα μοντέλο που θα αποκαταστήσει σε ανώτερο επίπεδο, αξιοποιώντας τις επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις, τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και τα υπόλοιπα έμβια όντα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ το μυθιστόρημα της Νορβηγίδας Μάγια Λούντε «Η ιστορία των μελισσών», εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε μετάφραση Σωτήρη Σουλιώτη. “Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου μας μεταφέρουν στην Περιφέρεια 242, στο Σιρόνγκ του Σιτσουάν το έτος 2098. Στο δυστοπικό μέλλον του μυθιστορήματος, οι μέλισσες έχουν κάνει φτερά και οι άνθρωποι παίρνουν τη θέση τους. Η Τάο, σαν άλλη εργάτρια-μέλισσα, πασπαλίζει με γύρη τα λουλούδια των εύθραυστων δέντρων επί 12 ώρες καθημερινά με ένα φτερό ξεσκονίσματος“ (Από την βιβλιοπαρουσίαση του Σάκη Ιωαννίδη στην “Καθημερινή” 9/7/2019), www.kathimerini.gr/1033048/article/politismos/vivlio/vasilisses-xwris-yphkooys
