Με βαρυσήμαντο άρθρο του[i], ο διαβόητος Χένρι Κίσινγκερ, επικεφαλής κάποτε της αμερικανικής διπλωματίας και αποτελώντας από μόνος του μια «δεξαμενή σκέψης», αν και υπέργηρος (97 ετών), θέτει με απόλυτη διαύγεια τις ανησυχίες αλλά και τις προτάσεις του, που αφορούν την πολιτική της αμερικανικής υπερδύναμης εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Πιο σωστά, θα λέγαμε πως επισημαίνει, έμμεσα ίσως, αλλά ακόμα πιο εμφατικά σε σχέση με προηγούμενες παρεμβάσεις του, τις βασικές του ενστάσεις για τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα της αμερικανικής πολιτικής, που αν και στοχεύουν την πολιτική της διοίκησης Τραμπ που τα έχει εντείνει, εντούτοις δεν αφορούν μόνο την ίδια, αλλά εκτείνονται σε βάθος χρόνου και αφορούν και τις προηγούμενες διοικήσεις, αν και όχι με τον ίδιο τρόπο.
Στην αρχή του άρθρου του, καταφεύγει όχι γενικά στο παρελθόν, αλλά σε ένα συγκεκριμένο παρελθόν, για να εκθέσει τον μεγάλο προβληματισμό του για τις συνέπειες που μπορεί να έχει ο συνεχιζόμενος αλλά και εντεινόμενος διχασμός στην ιμπεριαλιστική αστική τάξη των ΗΠΑ. Έτσι, σε αντιδιαστολή -όχι τυχαία- με τη στάση των ΗΠΑ στα τέλη του 1944, δηλαδή προς στο τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (και όχι γενικά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) και στα προεόρτια του Ψυχρού Πολέμου, που «η αμερικανική αντοχή χτίστηκε στη βάση ενός ανώτερου εθνικού σκοπού», «τώρα, σε μια διχασμένη χώρα, είναι απαραίτητη μια αποτελεσματική και διορατική κυβέρνηση, ώστε να ξεπεραστούν εμπόδια πρωτοφανούς μεγέθους και παγκόσμιου βεληνεκούς»!
Ο ίδιος, επίσης, γνωρίζει πως οι αντιφάσεις και τα αδιέξοδα της Ουάσιγκτον μεγάλωσαν σε μέγεθος και πύκνωσαν χρονικά από την σύμπλεξη της υγειονομικής με την οικονομική και ευρύτερα την γενικευμένη κρίση του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος. Και το πώς θα βγει η κάθε χώρα, και φυσικά οι ΗΠΑ, η πρώτη ιμπεριαλιστική δύναμη του πλανήτη, από αυτή την ιστορία, θα καθορίσει πολλά πράγματα και ίσως για πολλές γενιές.
Έτσι, επισημαίνει: «Τα έθνη συνυπάρχουν και ανθίζουν με την πεποίθηση ότι τα θεσμικά τους όργανα μπορούν να προβλέψουν καταστροφές, να συλλάβουν τον αντίκτυπό τους και να αποκαταστήσουν τη σταθερότητα. Όταν τελειώσει η πανδημία COVID-19, οι θεσμοί πολλών κρατών θα θεωρηθούν αποτυχημένοι». Για να προσθέσει χαρακτηριστικά, αυτό που αποτελεί και τον τίτλο του άρθρου του: «Ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ ο ίδιος μετά τον κορωνοϊό»! Γι’ αυτό και στη συνέχεια υπογραμμίζει προς όλες τις μερίδες του αμερικανικού κατεστημένου πως «το να μαλώνουμε για το παρελθόν απλά καθιστά δυσκολότερο να κάνουμε αυτό που πρέπει στο σήμερα».
Ο Κίσινγκερ θέτει προς τη διοίκηση Τραμπ και ευρύτερα προς το αμερικανικό οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο, δύο αλληλοσυμπληρούμενες προκλήσεις. Η πρώτη αφορά «το κατά πόσο θα μπορεί να ανασταλεί η εξάπλωση του ιού και εν συνεχεία να επιτευχθεί ο περιορισμός του, με τρόπο και σε κλίμακα που θα επιτρέψει στους Αμερικανούς να έχουν εμπιστοσύνη στην κυβέρνησή τους». Η δεύτερη αφορά το γεγονός πως «η προσπάθεια διαχείρισης της κρίσης, παρότι μεγάλη και δύσκολη, δεν πρέπει να θέσει στο περιθώριο το καθήκον να υπάρξει μια παράλληλη διαδικασία για το πώς θα περάσουμε στην μετά κορωνοϊό εποχή».
Σ’ αυτό το πεδίο, δεν είναι μόνος ούτε πρώτος ο Κίσινγκερ. Πρώην επιτελείς των Δημοκρατικών αλλά και των Ρεπουμπλικάνων, οι New York Times αλλά και η Washington Post, μια σειρά «οργανικοί διανοούμενοι», «δεξαμενές σκέψεις» και διαμορφωτές της αμερικανικής πολιτικής έχουν «πάρει χαρτί και μολύβι» και βάλουν -και μάλιστα με αιχμηρό τρόπο- κατά Τραμπ, δείγμα και αυτό της κλιμακούμενης αναστάτωσης που βιώνουν τα αμερικανικά επιτελεία.
Η πρώτη δέσμη πυρών όλων αυτών αφορούν το πως η διοίκηση Τραμπ «κακοτέχνισε την αρχική της αντίδραση» για την πανδημία και πως τα σφάλματα βασικών θεσμών «υπονόμευσαν την εμπιστοσύνη στην αντίληψη και στην ικανότητα της κυβέρνησης των ΗΠΑ», κάτι που όσο συνεχίζεται δεν θέτει μόνο ζητήματα εσωτερικής διακυβέρνησης, αλλά προκαλεί και σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Η δεύτερη δέσμη πυρών αφορά ακριβώς το διεθνές επίπεδο και το ότι «η πανδημία έχει ενισχύσει» την τάση του Τραμπ «να το πάει μόνος του», είτε στην αντιμετώπιση της πανδημίας είτε στην αντιμετώπιση των οικονομικών της συνεπειών και της σύμπλεξής τους με το ήδη πυρακτωμένο έδαφος της γενικευμένης κρίσης και του παροξυσμού του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού.
Ορισμένοι ξεκινούν από πιο πριν, κριτικάροντας τις «αντιπαραγωγικές» πολιτικές για την στοίχιση των συμμάχων απέναντι στην Κίνα, κάτι που υπονόμευσε διπλά και τις συμμαχίες και την αποτελεσματικότητα της αμερικανικής πολιτικής για την Κίνα[ii]. Στα υπόψιν είναι και η σημαντική ανασυγκρότηση της ρώσικης ισχύος και τα αποτελέσματά της στη Μέση Ανατολή. Πολλοί μένουν στο «σήμερα», θεωρώντας πως η κλιμάκωση, στις συνθήκες που διαμορφώνονται, της πολιτικής «πρώτα η Αμερική», χωρίς καμιά διαβάθμιση στην αντιμετώπιση εχθρών, ανταγωνιστών, εταίρων και συμμάχων (π.χ. η συνέχιση της αντιμετώπισης της ΕΕ ως «εχθρικής» δύναμης), συνεχίζει να «διαβρώνει» την αμερικάνικη ηγεμονία στον πλανήτη. Δηλαδή, σύμφωνα με μια κριτική, είναι η «αντιληπτή ανεπάρκεια» των ΗΠΑ[iii] που δίνει τη δυνατότητα στην Κίνα, μέσω της εξειδίκευσης των πολιτικών ήπιας ισχύος στο συγκεκριμένο ζήτημα, δηλαδή την παροχή αγαθών ιατρικής φύσης, αλλά και στη Ρωσία, να καλύπτουν έστω και σημειολογικά το κενό «ηγεσίας» που αφήνουν οι ΗΠΑ.
Ο Κίσινγκερ προτείνει μια ενιαία στην αντίληψή της προσπάθεια, διαιρεμένη όμως σε τρεις τομείς, για την άρση των αδιεξόδων και την αντιμετώπιση των προκλήσεων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, κάνοντας μάλιστα αναφορά στο Σχέδιο Μάρσαλ και στο Σχέδιο Μανχάταν!
Καλεί, έτσι, την κυβέρνηση των ΗΠΑ, πρώτον να ενισχύσει την παγκόσμια ανθεκτικότητα στις μολυσματικές ασθένειες, δεύτερον να προσπαθήσει να θεραπεύσει τις πληγές στην παγκόσμια οικονομία και τρίτον να διαφυλάξει τις αρχές της φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης. Στον πρώτο τομέα, εκτιμώντας σωστά τις οικονομικές και γεωπολιτικές προεκτάσεις που αυτό έχει, ουσιαστικά θέτει προς στην αμερικανική ηγεσία την ανάγκη να ηγηθούν στο βιοτεχνολογικό πεδίο (γι’ αυτό και η αναφορά στο Σχέδιο Μανχάταν), αλλά και να συμπεριφερθούν, όπως θα έγραφε ο Μπρεζίνσκι, «ως καλοπροαίρετος ηγεμόνας». Στον δεύτερο τομέα, επισημαίνει και σωστά πως τα μαθήματα της κρίσης του 2008 δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση της τωρινής κρίσης, που είναι πιο περίπλοκη, μιας και η συρρίκνωση που προκαλεί δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία. Μάλιστα, όχι από πόνο προς τους λαούς της γης, αλλά αντιλαμβανόμενος τους κινδύνους ανεξέλεγκτων κοινωνικών εκρήξεων για το σύστημα, συνιστά διαχείριση των ακραίων συνεπειών της κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρει πως τα προγράμματα αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης «θα πρέπει επίσης να επιδιώκουν να βελτιώσουν τις επιπτώσεις του επικείμενου χάους στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς του κόσμου». Στον τρίτο τομέα, ολοκληρώνει και συμπυκνώνει την θέασή του, υπογραμμίζοντας στην ουσία πως η διατήρηση της ηγεμονικής θέσης των ΗΠΑ περνάει μέσα από την υποστήριξη αυτού του πλέγματος των συμμαχιών στρατιωτικού, πολιτικού και οικονομικού χαρακτήρα, που θα ονομάζαμε «Δύση».
Βέβαια, οι εξελίξεις έχουν τη δική τους δυναμική. Μόλις προχθές οι ΗΠΑ κατηγορούνταν από μια σειρά χώρες από τη Νότια Αμερική έως την Ευρώπη, μεταξύ αυτών η Γερμανία και η Γαλλία, για «σύγχρονη πειρατεία» και για τακτικές «Άγριας Δύσης» από πλευράς ΗΠΑ στη μάχη για την απόκτηση ιατρικού εξοπλισμού, όπως μάσκες κ.λπ.! Μόλις προχθές ο Τραμπ, σε ένα ακόμη πίσω-μπρος του, κατηγόρησε τον Π.Ο.Υ. για φιλοκινεζισμό (!), αναφέροντας πως θα αναστείλει τη χρηματοδότηση του εν λόγω οργανισμού, για να το αναθεωρήσει λίγο μετά, λέγοντας πως απλά το σκέφτεται!
Συμπυκνώνοντας τα προηγούμενα, αυτή η προσφυγή από πλευράς διοίκησης ΗΠΑ στον τυχοδιωκτισμό ολοένα και συχνότερα, αυτή η κλιμακούμενη ανησυχία και αναστάτωση στα αμερικανικά επιτελεία, είναι η αντανάκλαση στο υποκείμενο, δηλαδή στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, της συνεχιζόμενης αύξησης της αναντιστοιχίας μέσων και σκοπών και της σχετικής αποδυνάμωσης των ΗΠΑ, γεγονός που η πανδημία και η μέχρι τώρα αντιμετώπισή της ανέδειξε και επιδείνωσε!
Άλλωστε, η ίδια η εκλογή Τραμπ δεν ήταν που αντανακλούσε όχι μόνο την «αυτοσυνείδηση», δηλαδή την εκτίμηση ορισμένων τμημάτων της αμερικανικής αστικής τάξης ότι είναι δυνατό το ξεπέρασμα της αναντιστοιχίας, αλλά και τη θέλησή τους για να το πράξουν; Επιπλέον, και η ίδια η διοίκηση Τραμπ δεν θα «αξιολογηθεί» από το αν και κατά πόσο καταφέρει να το κάνει; Εν τέλει, μήπως ισχύει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό και βάθος αυτό που έγραφε ο εν λόγω «κύριος» είκοσι χρόνια πριν[iv]: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακαλύπτουν ότι βρίσκονται σ’ έναν κόσμο για τον οποίο η ιστορική εμπειρία τους δεν τις είχε προετοιμάσει.»;
[i] Το άρθρο του Henry Kissinger, με τον πρωτότυπο τίτλο, «The Coronovirus Pandemic Will Forever Alter the Word Order», που δημοσιεύτηκε στην Wall Street Journal, αλιεύθηκε από το λινκ: https://flipboard.com/topic/cities/opinion-the-coronavirus-pandemic-will-forever-alter-the-world-order/a-8urC7cWFQcKjriwPAaGTEg%3Aa%3A2544243820-ab8ccafa25%2Fwsj.com
[ii] Michael H. Fuchs, «Πως να χάσεις φίλους και να ζορίσεις συμμαχίες», 13/3/2020, στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα Foreign Affairs.gr.
[iii] Kurt M. Campbell και Rush Doshi, «Ο κορωνοϊός θα μπορούσε να αλλάξει την παγκόσμια τάξη;», 19/03/2020, στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα Foreign Affairs.gr.
[iv] Χένρι Κίσινγκερ, «ΗΠΑ: Αυτοκρατορία ή ηγετική δύναμη; Για μια διπλωματία του 21ου αιώνα», Εκδοτικός Οίκος Α.Α.Λιβάνη.
